Het is tijd voor eigenaarschap van de digitale revolutie!

Het is een vrolijke boel op de zevende editie van het PICNIC-festival. Het EYE-museum wordt helemaal overgenomen door rode ballonnen, flessenboodschappen en 1600 kartonnen dozen als DIY-interieur. Het thema van dit jaar lijkt al even positief: “Technologie geeft macht aan mensen, bedrijven en organisaties om veranderingen op lokaal en globaal niveau teweeg te brengen. Door internet is onze kennis gegroeid en de uitvinding van social media heeft het mogelijk gemaakt om actie te ondernemen. Iedereen heeft nu de potentie heeft om zijn of haar ideeën uit te voeren, ongeacht positie of locatie”.

Nieuw eigenaarschap

Kortom, zo stelt PICNIC: een nieuw idee van eigenaarschap is niet alleen noodzakelijk, maar ook onoverkomelijk in deze tijd. Maar, hoe moet dit nieuwe eigenaarschap ingevuld worden? Ter inspiratie biedt PICNIC een divers programma, waar naast veel side-events ook een set lezingen wordt aangeboden van experts afkomstig uit allerlei gebieden. Ongeacht of ze nu uit de kunst- of wetenschapshoek komen of entrepreneur zijn: de sprekers hebben ieder een rotsvast geloof in de verandering die technologie teweeg kan brengen en, belangrijker, dat zij hierin een rol kunnen spelen.

Culturele omslag & keuzevrijheid dankzij technologie

De eerste sprekers van de dag, historicus en filosoof George Dyson en Byron Reese, Chief Innovation Officer bij Demand Media, tekenen de enorme verandering, die digitale technologie heeft veroorzaakt, nog eens mooi uit. Dyson concentreert zich hierbij vooral op historische voorbeelden. Zo is het bijvoorbeeld ontstellend om te bedenken dat in 1953 slechts 53 kilobyte al het beschikbare geheugen op de gehele planeet vormde. Ter vergelijking: dat correspondeert nu ongeveer met de grootte van een e-mail.

Ook Reese toont in zijn presentatie de grootte van de verandering, die in relatief korte tijd heeft plaatsgevonden. Niet al te lang geleden, zo vertelt hij, lagen de basiselementen van je leven vast voordat je was geboren. Na je studie ging je meteen trouwen met iemand van hetzelfde ras en klasse. Binnen een paar jaar een stel kotertjes en een hond of een kat. Je was je leven lang lid van dezelfde club en daar had je ook vrienden. Je werkte ofwel op kantoor, ofwel in de fabriek. Iedereen kleedde zich vrijwel hetzelfde, je kon kiezen uit 3 of 4 tv-kanalen en niemand waagde het om op zondag de kerk over te slaan. Hoewel er genoeg keuzevrijheid was, was er door de hang naar conformiteit weinig te kiezen. Zoals Rees mooi omschreef: je kon je huis elke tint wit schilderen die je maar wilde.

Reese’ beschrijving is mijlenver verwijderd van de hedendaagse werkelijkheid waarin je zelf een baan kunt creëren en vrijelijk van religie en stad kunt veranderen. Door de mogelijkheden van technologie, zo stelt Reese, is ‘who you are not set of circumstances anymore but set of choices. And that is a good thing, because I’m not talking about choice between 100 kinds of pasta-saus, I’m talking about self-determination.’

Reese’ geloof in deze keuzevrijheid is zo sterk, dat hij een zeer positivieve toekomst voorziet: “I believe these changes are driven by techological changes around of us. When everything around you changes, you’re gonna think everything is changeable. If this is true, the big change is  just getting started, because techological change is only just getting started”. De clue is volgens Reese dan ook de mate waarin we ons al bewust zijn van deze vrijheid, deze vrijheid kunnen nemen en zijn advies ter harte kunnen nemen: “Make the most of it!”

Nieuw tijdperk: sustainisme

Met al deze veranderingen, stelt Michiel Schwartz, onderzoeker van hedendaagse technologische cultuur, zijn we in een nieuwe tijdperk gekomen. Sustainisme, waarin door de ontmoeting van technologie, gemeenschap en duurzaamheid niet alleen nieuwe mogelijkheden open liggen voor mensen, maar vooral een complete culturele omslag heeft plaatsgevonden waaruit nieuwe manieren van denken zijn voortgevloeid: “We have to think in terms of relationships, instead of distinct lose parts and later connect them”.

Als voorbeeld noemt hij de voormalige tegenstelling local/global die compleet is verdwenen: “Local was the opposite of global once, the new local is open and local in every way. That’s why we no longer need to consider local as a place, but more as a quality or value people can put on things.” Belangrijk om te beseffen, zo stelt Schwartz, is dat sustainisme van de ene kant een beschrijving is van ontwikkelingen die al plaatsvinden in de samenleving, maar van de andere kant ook een licht schijnt op deze ontwikkelingen en ze zichtbaar maakt waardoor (meer) mensen een bewuste keuze kunnen maken om deze in praktische daden om te zetten.

De Fair Phone: ontmantel het systeem om het te begrijpen

Bas van Abel, creatief directeur van de Waag society, beaamt dit met zijn presentatie over zijn product de Fair Phone, een equivalent voor mobiele telefonie van fair food. Hij is een groot voorstander van open source, want: “If you open up stuff, you can understand te system behind it. And then you can take action”. Als je de context van dingen begrijpt, dan kun je pas in beweging komen, zo stelt van Abel. Volgens hem is “consuming a political act. But to consume politically, you have to know the story behind the product”.

Producten worden nu echter nog vaak als gesloten systemen ontworpen, waardoor je als buitenstaander niet de mogelijkheid hebt om deze te doorgronden en eventueel veranderingen of verbeteringen door te voeren. Van Abel toon hoe het anders kan met zijn concept van de Fair Phone, waar hij probeert een eerlijke, mobiele telefoon te ontwerpen. In dit ontwerpproces, waarin dus in feite dezelfde stappen gezet moeten worden als Apple, onderneemt hij het maken van haar iPhone, leer je welke acties er nodig zijn om het Apple-systeem open te breken en het je eigen te maken. De vraag rondom eigenaarschap volgens van Abel is dan ook: “How can you encourage ownership, not just owner of the object of use, but of the concept, of the values?”

Unschooling: weg van traditionele onderwijssystemen

Hoe dit te doen, bewijst de jonge Dale Stephens die een zogenaamd ‘unschooling’-systeem heeft ontworpen. Hij stelt dat het de hoogste tijd is om het huidige educatiesysteem opnieuw onder de loep te nemen en te herijken. Volgens hem is de waarde van educatie gedaald doordat er meer diploma’s worden uitgedeeld, maar tegelijk een hele generatie (Generation Limbo) tussen afstuderen en arbeidsmarkt blijft steken. Tijd voor een andere aanpak dus.

Educatie is volgens Stephens gedecentraliseerd. Daarmee bedoelt hij dat kennis, gemeenschap en netwerk niet meer uitsluitend via het traditionele systeem verkregen kunnen worden, maar ook via internet, netwerksites en co-werkruimtes beschikbaar zijn. Hoewel het monopolie nog altijd binnen het traditionele systeem ligt, komen er dus steeds meer andere wegen beschikbaar volgens Stephens om ‘te leren’, waarbinnen je zelf een grotere mate van vrijheid hebt om te bepalen wat voor jou echt belangrijk is en praktisch aansluit op de manier waarop je je leven richting wilt geven.

Appsterdam: niet-traditioneel, succesvol businessmodel

Mike Lee van Appsterdam legt in zijn razendsnelle talk uit hoe je het stappen buiten het traditionele systeem kunt omvormen tot een succesvol businessmodel. Als voormalig ‘inwoner’ van Silicon Valley, besloot Lee zijn kennis, kunde en tomeloze energie te wijden aan een nieuw technologisch eco-systeem, waarin app-makers samen worden gebracht om zich aan elkaars ideeën te kunnen voeden. Lee benadrukt dat het wellicht niet eenvoudig is om een eigen systeem te creëren – “If you want to make an Apple pie, first you have to create the universe” – maar dat dit niet onoverkomelijk is. Alleen is het zaak hiervoor ook buiten de traditionele paden te denken.

Zaken als subsidies en fondsenwerving en het aantrekken van investeerders zijn natuurlijk belangrijk, maar denk vooral out-of-the-box om dit te bewerkstelligen. Lee stelt dat het voor werknemers tegenwoordig veel belangrijker is om in een ambitieuze stimulerende omgeving te werken, dan een mooi loonstrookje te krijgen. En dat het om investeerders aan te trekken zaak is om technologische meerwaarde te creëren en om je subsidies te behouden moet je deze meerwaarde omzetten in concrete meetbaarheid. Iets wat hij nu bijvoorbeeld bij Appsterdam laat uitvoeren door een embedded researchprogramma van de UvA.

De eerste stap? Geloof!

Alles begint echter met de eerste stap, zo toont Anne Shongwe van Afroes in haar presentatie over de inzet van mobiele technologie in Afrika. Waar uit cijfers duidelijk blijkt dat er genoeg potentie is om mobiele telefoons, games en apps in te zetten voor het oplossen van maatschappelijke problemen, zijn er nog maar kleine stapjes op deze weg gezet. Het probleem? De beeldvorming van het continent.

Shongwe stelt: “The first challenge we have to overcome is our own mindset. If you think you can’t do anything about it, you can’t change it. Africa is not seen as a place of potential, that’s why we need to re-imagine it.  Imagination should be: I am powerfull, I can change the world.” Eigenaarschap blijkt vooral eerst te beginnen met geloof. Geloof in de krachten van verbindende technologie, het gaan zien van mogelijkheden om alternatieve systemen te creëren en de moed om deze vrijheid en bijbehorende verantwoordelijkheid te nemen. PICNIC 2012 was hier een prachtige aanzet toe.