Digitale disruptie floreert door gebrek aan leiderschap

Ik las onlangs in Dagblad van het Noorden dat 20% van de winkels in de Groninger binnenstad over 10 jaar verdwenen zal zijn. Op de site van BNR trof ik een soortgelijk artikel. Wat opvalt, is dat voor het eerst niet de ‘crisis’, maar de voortschrijdende digitalisering als hoofdschuldige wordt aangewezen.

Digitale revolutie

De maatschappij verandert in rap tempo. Waar de industriële revolutie vijf eeuwen nodig had om tot volledige doorwerking te komen, doet de digitale revolutie dat in twee of drie decennia. Hierdoor wordt het verander- en innovatievermogen van organisaties danig op de proef gesteld. De gevolgen worden zichtbaar. Winkelformules staan onder druk, dagbladen hebben het moeilijk en de muziek- en boekenbranche staat op zijn kop.

Traditionele organisaties gebruiken technologie in het beste geval ter ondersteuning van hun primaire proces, terwijl de snelle groeiers er compleet nieuwe markten mee aanboren. Denk aan Apple, met de muziekindustrie. En wat van Google te verwachten, dat sinds kort een banklicentie heeft?

Bol.com

Treffend voorbeeld van disruptie dicht bij huis is Bol.com. De twee oprichters boden hun website een paar jaar geleden te koop aan bij Scholtens Wristers, dat tegenwoordig Selexyz heeft. Twee ton, en dan was de boekenhandel eigenaar van een succesvol webconcept. Scholtens weigerde, want het zou zo’n vaart niet lopen met de digitalisering. En zo’n site bouwen, dat konden ze zelf ook wel. De rest is geschiedenis. Selexyz ging failliet en Ahold kocht Bol.com voor 350 miljoen.

Na de boekenwinkels lijken de bouwmarkten het volgende slachtoffer te worden van de internetgigant. Dinsdag start Bol met de verkoop van materialen en gereedschappen en binnen enkele maanden verwacht het bedrijf honderdduizenden nieuwe klanten.

Verandering

Een kenmerk van verandering is dat deze doorgaans start wanneer het ergens pijn begint te doen. Financieel of organisatorisch, bijvoorbeeld. Je ziet dat nu ontstaan bij bedrijven in de hiervoor genoemde sectoren. Beter laat dan nooit, zullen we maar zeggen. En laten we hopen dat men echte vernieuwing kan realiseren en niet teveel het bestaande als vertrekpunt neemt.

Digitale overheid?

Anders dan bij bedrijven, ontstaat allerminst de indruk dat de overheid een visie op digitalisering heeft. Er wordt nog steeds duchtig geïnvesteerd in parkeergarages en nieuwe panden in de binnenstad. Zelfs met betrekking tot de bedrijventerreinen steekt men nog steeds de kop in het zand. Het is een fabeltje om te verwachten dat, wanneer de economie aantrekt, deze vol zullen lopen.

De snelst groeiende bedrijven zitten juist in het domein van digitalisering. En dit is nou net de sector die nauwelijks vloeroppervlakte nodig heeft. Ze trekken liever naar de binnenstad, waar ze door het overschot aan bedrijven- en winkelpanden inmiddels voor lachwekkende tarieven een verdieping van een middeleeuws grachtenpand kunnen huren.

Leiderschap

Valkuil in het denken rondom digitalisering is het denken in domeinen. Digitale marketing, digitale innovatie, het nieuwe werken en management 2.0 zijn zomaar wat termen die je steeds vaker ziet opduiken. En visie op de samenhang met de veranderende maatschappij wordt node gemist. Want juist door de veranderingen die door digitalisering ontstaan in zo’n domein te proppen, wordt vernieuwing belemmerd.

Moderne managers, ambtenaren, CEO’s en bestuurders moeten vakoverstijgend gaan nadenken over wat er nu écht op hen af komt. Dat vraagt leiderschap en bereidheid om uit de comfortzone te stappen. Ik hoop dat men die abstractie kan dragen.