Inspiratie

E-health: vergeet gebruiksvriendelijkheid & toegankelijkheid niet

0

Langzaam veranderen sites, apps en slimme meters de manier waarop de zorg georganiseerd is. E-health vergroot de zelfstandigheid van de patiënt, maakt de zorg betaalbaarder en zorgt voor efficiëntere processen. Makkelijk is dit niet: wie een digitale oplossing ontwikkelt voor de zorg, heeft te maken met bijzondere doelgroepen en gevoelige persoonlijke data. Het ontwikkelen van sites en apps in de zorg vraagt om bijzondere aandacht voor toegankelijkheid en gebruiksvriendelijkheid. In dit artikel een paar van deze aandachtspunten op een rij.

Volg de standaarden

Sites en apps in de zorg zijn doorgaans gericht op doelgroepen die een stuk ouder en hulpbehoevender zijn dan de rest van de bevolking. En als jouw doelgroep minder goed kan zien, of belemmerd is in het bedienen van apparaten als een smartphone, tablet of laptop, is toegankelijkheid een absolute must.

Webrichtlijnen

Voor het web kun je gebruik maken van de internationale webrichtlijnen, WCAG 2.0. De WCAG2.0 bestaat uit vier principes; Waarneembaar, bedienbaar, begrijpelijk en robuust. Voor elk principe beschrijven de richtlijnen wat je kunt doen om je website of applicatie toegankelijk te maken. Hierin worden drie niveaus onderscheiden, A, AA, AAA. Denk goed na over welk niveau je wilt ondersteunen, het kan een behoorlijke klus zijn om het hoogste niveau te ondersteunen, terwijl niveau AA meestal afdoende is. In de Europese Unie is wetgeving in voorbereiding waarbij WCAG 2.0 niveau AA het uitgangspunt is.

Er is ook een Nederlandse variant van de webrichtlijnen, webrichtlijnen versie 2. De Nederlandse webrichtlijnen omvatten de internationale tekst, met daaraan een vijfde principe toegevoegd: het principe Universeel. Dit principe beschrijft richtlijnen over creatie van content die voor iedereen bruikbaar, uitwisselbaar, betekenisvol en duurzaam is. Voorbeelden hiervan zijn het goed toepassen van kopteksten, en het scheiden van content en presentatie, zodat je de content in een andere context anders kan presenteren.

iOS- en Android-richtlijnen

Ontwikkel je een app? Apple (iOS Human Interface Guidelines) en Google (Material Design) hebben richtlijnen opgesteld die aangeven op welke manier je het beste een app kunt ontwerpen. Door gebruik te maken van deze standaarden zorg je ervoor dat de ingebouwde toegankelijkheidsinstellingen, zoals voice-over en dicteerfuncties, werken. Ook stel je gebruikers in staat om teksten en contrasten te kunnen vergroten. Een bijkomend voordeel is dat je slim gebruikt maakt van designconventies die gebruikers al gewend zijn van andere apps die ze gebruiken.

Maar… weet wanneer je kunt afwijken

Soms laat een specifieke context het niet toe om de standaarden te volgen. Uiteindelijk is gebruiksvriendelijkheid het allerbelangrijkste. In iOS bijvoorbeeld, reageren de navigation bar en de tabbar niet op het vergroten van tekst. Is de tabbar echt wel nodig of kunnen we ook voor een ander ontwerp kiezen? Is het nodig om af te wijken van standaarden? Een afwijking betekent meestal wel dat je dit voor elke resolutie apart moet ontwikkelen. Bedenk dus goed of je dit wilt, omdat dit veel ontwikkeltijd kan kosten.

Navigation Bar Light

Tab Bar Light

De tab- en navigationbar reageren niet op het vergroten van tekst.

Dat standaarden niet heilig zijn, laat Nielsen Norman Group in een studie zien. Zij zetten hun vraagtekens bij het verbergen van content die alleen bereikbaar is via swipen, of dat de submit-knop van een formulier bovenaan staat. Ook stellen zij dat je sommige standaard iconen zoals het ‘+’-icoon beter kunt vermijden.

Gebruik heldere en eenvoudige taal

Hoog of laag opgeleid, autochtoon of allochtoon, iedereen wordt ziek. Het taalniveau binnen je doelgroep verschilt meestal enorm. Vermijd complexe taal zoveel mogelijk. Een handig hulpmiddel voor taalgebruik is de meetlat van de Raad van Europa . Deze meetlat onderscheidt 6 taalniveaus, van A1 tot C2. Een goed uitgangspunt is niveau B1, dit niveau wordt gezien als ‘eenvoudig Nederlands’. Per niveau is een woordenlijst samengesteld. Een mooi voorbeeld is het woord ’symptomen’: dit woord voldoet niet aan niveau B1. Je kan dan beter het woord ‘klachten’ gebruiken, verondersteld dat dit in de context past. Op Zoekeenvoudigewoorden.nl kan je controleren of een woord aan niveau B1 voldoet.

Breng de customer en patient journeys in kaart

Binnen e-health heb je vaak te maken met veel stakeholders en doelgroepen. Zorg er voor dat je voor elke doelgroep in kaart brengt wat de reis is die deze persoon maakt als deze in aanraking komt met je product of dienst. Wat ze denken, vinden. Waar liggen de twijfels? En de pijnpunten?

De patiënt is een van de eindgebruikers van je site of app, maar niet altijd de klant. Een product of dienst slaat niet zomaar aan zodra patiënten de meerwaarde ervan inzien. Juist de zorgverlener zal overtuigd moeten worden van de noodzaak om te veranderen. Een customer journey kan je helpen in kaart te brengen waar de belangrijkste beslismomenten zitten.

Daarnaast zijn er vaak situaties dat niet de patiënt gebruikt maakt van je product, omdat ze daar simpelweg niet toe in staat zijn. In dit geval roepen ze vaak hulp in van familie of vrienden. Denk er eens over na of je voor deze mantelzorger een aparte ingang wilt creëren. Bekijk onderstaande video voor een korte introductie in het maken van customer journey maps.

Accepteer cookies

Laat beveiliging niet ten koste gaan van gebruiksvriendelijkheid

Waarborging van veiligheid & privacy is binnen e-health een belangrijk aandachtspunt. Maar hoe zorg je er nu voor dat veiligheid niet voor onnodig hoge drempels zorgt bij gebruikers? Een paar tips;

  • Als het een eis is dat de gebruiker automatisch uitlogt na elk gebruik, zorg er dan voor dat authenticatie makkelijk is. Dat dit mogelijk is, bewijzen banken. Zij gebruiken een simpele pincode, of op de nieuwere iPhones maken ze gebruik van de vingerdrukscanner (TouchID). Een andere mogelijkheid die bestaat is two-factor authentication, de gebruiker heeft dan altijd een tweede factor nodig om te kunnen inloggen. Dit kan bijvoorbeeld een sms zijn.
  • Als je eisen stelt aan het wachtwoord dat iemand opgeeft, geef dan duidelijk aan wat die eisen zijn en geef direct feedback als het wachtwoord (niet) goed is ingevuld. Bijvoorbeeld via een vinkje naast het invoerveld. Het is overigens zo dat voor de veiligheid voornamelijk de lengte van het wachtwoord belangrijk is. Minder belangrijk zijn speciale tekens, dit maakt het wachtwoord niet veiliger, wel lastiger voor een gebruiker.
  • Maak het mogelijk om bepaalde devices zoals laptops, tablets of smartphones van gebruikers als vertrouwd apparaat aan te kunnen merken. Dit stelt je in staat om, als er ingelogd wordt vanaf een onbekende locatie, extra eisen te stellen aan inloggen. Ook kun je de gebruiker hiervan per mail op de hoogte stellen, zodat hij kan ingrijpen als iemand anders heeft ingelogd.
  • Wees transparant in wie toegang heeft tot de persoonlijke informatie. Geef onder een account aan naar welke systemen of organisaties de informatie toe wordt gestuurd, en geef de patiënt de mogelijkheid om de toegang in te trekken.
  • Als je niet mag achterhalen wie een account heeft bij je website of app, zorg dan voor een ‘algemene melding‘ als iemand probeert te registreren met een e-mailadres dat al bestaat. Een dergelijke melding kan zijn: ‘verdere instructies zijn verstuurd naar je e-mailadres’. Je kunt dan vervolgens per mail de persoon op de hoogte stellen dat er geprobeerd is een account aan te maken met het e-mailadres. Ditzelfde kun je doen als iemand zijn of haar wachtwoord is vergeten.

Wearables of andere hulpmiddelen?

Je hartslag bijhouden tijdens het sporten, inzien hoeveel stappen je op een dag zet of je slaapritme bijhouden. Er zijn genoeg wearables in omloop die dit mogelijk maken. Naast deze consumentenelektronica is er ook medische apparatuur beschikbaar die via bluetooth kunt koppelen aan je tablet of smartphone. Hiermee kun je bijvoorbeeld je bloeddruk, hartslag of zuurstof meten. Je zal bij het gebruik van dit soort apparatuur extra moeten opletten bij de gebruikerservaring. Het gebruik hiervan, in combinatie met een app of site, zorgt voor een complexere interactie. Denk daarom extra goed na over hoe het in de praktijk gebruikt wordt.

Denk de user flows goed uit

Een user flow is de volgorde van stappen die een gebruiker volgt om een bepaalde taak uit te voeren. Omdat de interactie complexer wordt als je met wearables of andere hulpmiddelen gaat werken, kan het helpen alle mogelijke user flows uit te denken. Zo kan het zijn dat de volgorde van acties die een patiënt uitvoert verschilt. Als iemand bijvoorbeeld zijn gewicht meet, kan het zijn dat hij begint op een slimme weegschaal, en niet in je applicatie. Het liefst onthoud je dan wel de gewichtsmeting die hij heeft gedaan. Geef de patiënt de regie om de meting door te sturen of opnieuw te doen. Denk ook goed na over mogelijke foutpaden. Je kunt bijvoorbeeld bij een gewichtsmeting terugvallen op handmatige invoer.

Vraag de patiënt naar de context

Het maakt niet uit of je medische goedgekeurde apparatuur koppelt of gebruikt maakt van consumentenelektronica, als je niet weet wat de situatie van de patiënt op het moment van de meting was. Een hogere bloeddruk kan ook betekenen dat de patiënt net heeft gestofzuigd. Stel patiënten daarom in staat een opmerking te plaatsen als ze een meting doorsturen. Ook dit is waardevolle informatie. Als een patiënt kan stofzuigen, dan is hij of zij in ieder geval weer lekker actief!

Test met eindgebruikers

Je zult je app of website veelvuldig moeten testen bij je gebruikers om het echt gebruiksvriendelijk te krijgen. Hiervoor heb je niet eens het eindproduct nodig. Zelfs een laagdrempelig prototype kan gebruikt worden voor een usability test. Begin klein, creëer proeftuinen. Veel usability-problemen komen al aan het licht bij minder dan tien gebruikers. Je kun beter vier keer testen met vijf gebruikers, dan één keer met 20.

Een succesvolle e-health-toepassing is natuurlijk meer dan alleen een website of app. E-health betekent een organisatorische verandering, een andere manier van denken voor zowel zorgverleners als patiënten. Ook zal er nog een hoop onderzoek moeten plaatsvinden, zoals bijvoorbeeld het promotieonderzoek van Martine Breteler, over de daadwerkelijke impact van de digitalisering van de zorg. Waar je op het gebied van e-health ook mee bezig bent, gebruiksvriendelijkheid en toegankelijkheid zijn peilers die altijd op orde zouden moeten zijn. Maar eigenlijk geldt dat niet alleen voor e-health, idealiter is elke digitale oplossing gebruiksvriendelijk én toegankelijk voor iedereen.