De toekomst van ICT: een checklist van wetten

Nu.nl, 9 augustus 2010: “Als ik voldoende data van een individu bekijk, kan ik met behulp van kunstmatige intelligentie voorspellen waar die persoon heen gaat”, aldus Schmidt, CEO van Google. Hij waarschuwt dat de maatschappij nog niet klaar is voor de technologische revolutie die eraan zit te komen: “We zijn niet bewust genoeg.”

Toekomstvisie 2010

Wat staat er dan precies aan te komen? In het Sociaal en Cultureel Rapport van 2004 getiteld ‘In het zicht van de toekomst’ wordt ook een vooruitblik gegeven op het gebied van ICT en samenleving. In de samenvatting van deze toekomstvisie wordt de toekomst van ICT kort belicht op basis van 4 wetten: die van Moore, Gilder, Metcalfe en Murphy. De toekomstvisie van het CPB is inmiddels niet actueel meer, maar deze structuur is wat mij betreft een verbazend mooi vertrekpunt om nog een keer de toekomstvisie, zonder waardeoordeel of duiding, anno 2010 te geven. Hieronder het toekomstbeeld zoals ik dat in technologisch opzicht zie.

De wetten van Moore, Gilder en Metcalfe

Allereerst 3 wetten die met statistische gegevens onderbouwd kunnen worden:

• Wet van Moore
• Wet van Gilder
• Wet van Metcalfe

Wet van Moore (1965)

Het aantal transistoren op een chip verdubbelt iedere achttien maanden (meer over deze wet). Dit leidt tot ‘ubiquitous computing‘, wat een ontwikkeling aanduidt die leidt tot alomtegenwoordigheid van processorkracht, ofwel tot rekenkracht en interactiviteit. Deze ontwikkeling leidt de post-desktop periode in en resulteert in de integratie van processoren in allerlei dagelijkse objecten en activiteiten. Steeds meer zal men zich niet eens meer bewust zijn van het feit dat rekenkracht onze dagelijkse beslommeringen lichter maakt (of zou moeten maken).

Wet van Gilder (2000)

Ieder jaar tot 2025 zal de bandbreedte van informatienetwerken verdrievoudigen* (meer over deze wet). Dit leidt tot (technologische) convergentie, wat aanduidt dat voorheen gescheiden technologieën, zoals voice, data en video, nu de resources delen en met elkaar interacteren. Dit brengt door synergie nieuwe mogelijkheden. Deze convergentie houdt ook in dat computersystemen via samensmelting van protocollen met elkaar kunnen communiceren en zo door synergie sneller in staat zijn een vorm van kunstmatige intelligentie te vertonen.

* Helaas heb ik weinig goede data kunnen vinden voor het grafisch weergeven van deze wet. Wellicht dat de wet daarom hieronder niet lijkt te gelden. Als iemand me aan goede data kan helpen dan zou dat fantastisch zijn.

Wet van Metcalfe (1993)

De waarde van een netwerk neemt kwadratisch toe met het aantal mensen dat ermee verbonden is (netwerkconnectiviteit: meer over deze wet). Dit leidt tot ‘singularity’, wat aanduidt dat technologische vooruitgang zo snel gaat en blijft versnellen, dat de wereld onvoorspelbaar wordt en kwalitatief anders dan vandaag. Theoretisch kan dit leiden tot een machine (het web) met een groter probleemoplossend vermogen dan de mens(heid) zelf. Volgens @freekbo zal dat in 2050 het geval zijn, in ieder geval doet men er op de Singularity University onderzoek naar. Singularity gaat ervan uit dat deze ontwikkeling plotseling kan optreden en dat het onduidelijk is of er in die wereld van evolutionair verder ontwikkelde machines ruimte is voor mensen. Het lijkt alsof de film ‘The Matrix’ werkelijk een theoretisch toekomstbeeld is! Deze ontwikkelingen – behalve dan ‘The Matrix’ – lijken evenwel allemaal positief, de statistieken geven allemaal een positieve trend en bewijzen de stelling.

De wetten van Gate, Murphy en Parkinson

De volgende wetten zijn echter ook relevant en niet alleen ironisch:

• Wet van Gate
• Wet van Murphy
• Wet van Parkinson

Wet van Gate (1995)

De snelheid van (commerciële) software vertraagt iedere 18 maanden tot 50% van de eerdere snelheid (meer over deze wet). Dit leidt op het eerste gezicht tot het teniet doen van de wet van Moore. Het is een variant van de wet van Wirth, die aangeeft dat software sneller langzaam wordt dan hardware sneller wordt. En dat is door Larry Page van Google ook geadopteerd, waardoor het ook vaak de wet van Page genoemd wordt.

Kortom: ontwikkeling is slechts continuering van stilstand?

Wet van Murphy (1952)

Als er meer dan één manier is om een taak te doen en één van die manieren zal in een ramp resulteren, dan zal iemand het zo doen (meer over deze wet). Dit leidt tot onbedoelde consequenties wat op zich weer kan leiden tot serendipiteit, maar ook tot negatieve gevolgen. Veel gamma-studies omarmen het begrip ‘onbedoelde consequenties’ als een ironische of humoristische waarschuwing tegen ‘de maakbare wereld’ en het arrogante geloof dat de mens volledige controle kan hebben over die wereld.

Kortom: alles is zinloos?

Wet van Parkinson (1955)

Het werk om een taak te realiseren dijt uit naar de beschikbare tijd ofwel in mooi Engels: “Work expands to fill the time available for its completion” (meer over deze wet). De wet lijkt de tweede hoofdwet van de thermodynamica te volgen die luidt dat de hoogste entropie de evenwichtssituatie is van een systeem waarbij ‘entropie’ een maat voor de wanorde of de ontaarding in een systeem is. In eerste instantie beschreef Parkinson de wet voor de toename van bureaucratie. Mikhail Gorbachov geeft echter aan dat deze wet overal geld. Dit geldt dan ook in de wereld van ICT en internet: de informatie expandeert al naar gelang de opslagcapaciteit, het dataverkeer naar de bandbreedte et cetera. Er zal daarom nooit een einde komen aan de overvloed aan informatie, impulsen en connecties.

Kortom: alles leidt tot chaos?

Conclusie

“Always in motion is the new future”, zei Yoda in ‘The Empire Strikes Back’. Dat is echt waar! En ‘the force’ houdt alles bij elkaar. En Heraclites riep 2500 jaar terug al: “Nothing is permanent except change.” Continue dynamiek zorgt voor een beweging richting steeds grotere dynamiek, een dynamiek die leven, hoop en ontwikkeling brengt. Een dynamiek die in het universum zorgt voor het uitdijen van het heelal, maar ook verantwoordelijk is voor alle leven. Identiteit en vertrouwen is als de zwaartekracht die alles weerhoud van exploderen, net zoals de zwaartekracht ook het universum in sub-structuren bij elkaar houdt.

En hoe werkt het dan? Nou ja… Net als fietsen eigenlijk. Bij stilstand val je om en als je te snel gaat hou je het niet in de hand. Binnen die grenzen is het heel eenvoudig: je kijkt ver weg en stuurt dichtbij, continu. In ICT lijkt het hetzelfde: continu weeg je je acties (simpel, nu en in het moment) af tegen het beeld van je richting, ambitie en doel, van een afstand bekeken.

Tot slot: alle bovenstaande wetten en toekomstbeelden zijn volgens mij waar, zowel de positieve als de negatieve. Dat is bij deze de Wet van Arts: “Alles wat we kunnen bedenken gebeurt ooit.” Deze wet geldt voor positieve, negatieve en neutrale gebeurtenissen, dus laten we positief denken!

Epiloog: Relativeringen

Hieronder een aantal relativeringen die leuk zijn om nog door te nemen:

• Wet van Campbell – “Hoe breder een kwantitatieve indicator gebruikt wordt in sociale beslisprocedures, hoe meer het zal aanzetten tot manipulatie van de indicatoren, wat op haar beurt weer leidt tot het verstoren van de sociale processen die het juist zou moeten monitoren.” Dit relativeert het belang van omzetten van datamining in procesindicatoren, juist in het sociale netwerk.
• Bremermann’s limiet – “Dit is de maximale rekensnelheid van een autonoom systeem in de materiële wereld. Het is bij benadering 2.56 × 10^47 bits per seconde per gram.” Dit relativeert uitspraken die langskomen over “dat we nu niet verder kunnen ontwikkelen”. Integendeel, we kunnen nog wel een tijdje doorgaan…
• Wet van Brooke – “Toevoegen van FTE’s aan een vertraagd softwareproject vertraagt het alleen maar meer.” Dit relativeert de glorieverhalen rondom open source development. Net zoals ‘9 vrouwen niet 1 kind in 1 maand kunnen maken’, zijn er ook limieten aan de ontwikkeling van crowdsourcing.
• Wet van Cooper – “Iedere 30 maanden verdubbelt de hoeveelheid data die kan worden verzonden over de bruikbare radiofrequenties.” Dit relativeert de waarde van glasvezelnetwerken en geeft aan dat kabels op enig moment toch onnodig zijn en alle data draadloos overgebracht kunnen worden.
• Dunbars getal – “Dit is een maximum van het aantal stabiele sociale relaties die een mens kan onderhouden, bij benadering is het 150 relaties.” Dit relativeert het aantal connecties dat je online kan hebben en stabiel kan onderhouden. Wat dat betreft relativeert het ook de staat van de social media op dit moment.
• Wet van Gall – “Een complex systeem dat werkt, is altijd geëvolueerd uit een simpel systeem dat werkte. Het omgekeerde lijkt ook te gelden: een complex systeem dat from scratch is ontworpen werkt nooit en kan nooit werken. Je moet opnieuw beginnen, startend met een simpel systeem dat werkt.” Dit relativeert het teveel denken en te weinig doen. Als er al gedacht wordt, dan dient dat gericht te zijn op simplificering.
• Wet van Sturgeon – “90% van alles is onzin.” Dit relativeert het aandacht hebben voor en waarde geven aan alles wat er gebeurt. Het lijkt op het Pareto Principe, ofwel de 80/20 regel.

Oh, en ‘nothing is always absolutely so’ is een mooie afsluiter, ook van Sturgeon.