Verdieping

Factchecking: nooit meer een leugen op internet en tv?

0

“Vorig jaar kwamen veel meer kinderen om in een badkuip, dan door ongelukkig gebruik van wapens”. Het is begin augustus, aan het woord is Tucker Carlson, een van de presentatoren van Fox & Friends Weekend. Het begon met het tragische verhaal van de dood van een 12-jarige jongen die per ongeluk door een vriendje was neergeschoten.

Naar aanleiding hiervan kwam er een pleidooi van een groep advocaten voor strengere regels voor eigenaars van wapens. Ofwel ze moeten hun speelgoed beter verstoppen, ofwel er moet een veiligheids-slot op komen. Maar, zegt Tucker, omdat er meer kinderen omkomen in een badkuip, zou je dus beter kunnen controleren of op het adres waar je kind gaat spelen een badkuip is. Dat voorkomt ongelukken. 

Toch liegt Tucker

Het mag allemaal gezegd worden, op het Fox & Friends Weekend. Maar Politfact.com, een fact-checking site, toont onversneden aan dat Tucker liegt. De meest recente cijfers bewijzen dat onbedoelde kogels meer kindersterfte veroorzaken dan badwater. Tucker krijgt het oordeel pants on fire’: hij liegt glashard.

Een drol bij de buren leggen en je eigen wc doortrekken

Probleem is dat Tucker zijn uitspraak doet op televisiezender Fox, en dat de waarheid op het internet wordt gepubliceerd. Twee verschillende media, met twee verschillende publieken, demografiën en fases. Als Andries Knevel in Knevel en van de Brink een tenenkrommend interview afneemt met een familielid van een omgekomen passagier van vlucht MH17, maakt hij zijn excuses een dag later. Niet in hetzelfde programma, maar op Twitter. Hij draait een drol bij de buren en trekt zijn eigen wc door.

Kenmerk van twee evenwijdige vlakken is dat ze geen enkel punt met elkaar delen. Een krasje op het ene vlak kan niet worden uitgegumd op het andere. Natuurlijk, er zijn een paar Fox-kijkers die ook direct of indirect de conclusie van de factcheckers van Politfact gelezen zullen hebben. Natuurlijk, er zijn Knevel-kijkers die zijn excuustweet gelezen zullen hebben.

Realtime controle van feitenCheck mark icon - Flat designs

Interessant wordt het als er dwarsvlakken worden aangeboden. En dan niet alleen in medium (je leest in de krant een leugen en dezelfde krant rectificeert een dag later) maar ook in tijd.

Je kijkt of luistert en in een popup-scherm worden feiten meteen gecontroleerd. “Klopt”. “Onzin”. “Feitelijk onjuist”.

Plug-in Trooclick

Het Franse Trooclick ontwikkelde plug-ins voor je browser (Chrome, Firefox). Je leest een Engelstalige site en als een spelling-checker geeft hij aan waar de foutjes – glitches – staan. Voorlopig werkt het alleen nog op nieuwsberichten over beursgangen en overnames, berichten die worden losgelaten op een door Trooclick opgebouwde database met feitelijke gegevens.

De waarheid laat zich niet makkelijk vangen

Het idee is aardig, en het voldoet aan de verlangde eenheid van tijd en medium, maar de toepassing is beperkt. De waarheid laat zich niet makkelijk vangen. Met de toename aan nieuwsstromen neemt de behoefte aan waarheidszeggers toe. Automatisering speelt hier een bescheiden rol in, en niet meer dan dat. Zeker als een taalkundige interpretatie in het geding komt krijgen de systemen het zwaar.

De zoektocht naar de waarheid is mensenwerk, zolang systemen de nuance van alles wat tussen de 0 en 1 zit, missen. Eigenlijk is dit een pleidooi voor de bron. Als de bron het zegt, mag je er van uit gaan dat de feiten zijn gecheckt, dat het waar is.

Foto’s met dank aan Fotolia. Deze column werd eveneens gepubliceerd in Het Financieele Dagblad.