Waarom de smartphone een identiteitsprobleem heeft

Column – “Laatst zat mijn vrouw op de bank, vastgeklonken aan haar iPhone. Scrollend, fronsend, soms een glimlach, en ik betrapte me erop dat het me irriteerde. Wat was ze aan het doen? Voor wie of wat al die aandacht?”, zei collega Matthijs. “Ik vroeg haar of ik mocht delen in de vreugde. Dan moest je ook het boek lezen. Een boek dus. Ik suggereerde dat het misschien makkelijker was om het op een e-reader te lezen. Zo geschiedde. En hoe het komt of wat het is weet ik ook niet, maar het beeld is een stuk rustiger.”

Een boek, een artikel, een paper of wat dan ook lezen op een smartphone is – los van het feit dat het misschien onhandig is – een bezigheid die een misleidende suggestie wekt.

Ander moment, toevallig wel diezelfde dag

We zitten in vergadering met onze Raad van Advies. Dat gebeurt drie keer per jaar, en dat is heel nuttig. Nick pakt zijn telefoon en zegt: ”Just to inform you that I plan to write some notes, I’m not texting with my friend.”

Hier wordt het preventieve excuus gebruikt. Voordat de tafel denkt dat hij niet meer de aandacht heeft, wordt al gemeld dat wat hij gaat doen volledig in dienst staat van de vergadering zelf.

Just to inform you that I plan to write some notes, I’m not texting with my friend.

Ik sta op het korte pontje over het IJ, op het voordek. Het is mooi weer. Rechts, bij het muziekgebouw, ligt een enorme cruiseboot. Links vaart een driemaster, op de motor. Aan de overkant, op het dak van wat ooit de Shell-toren was, wordt geschommeld. Van de pakweg dertig mensen om mij heen hebben er vijfentwintig alleen aandacht voor hun smartphone. Geen blik op de cruiseboot, de driemaster of de schommelaars. Of zouden ze aan het appen zijn dat ze een cruise-boot, driemaster of schommelaar zien? Ik weet het niet.

Een identiteitsprobleem van de smartphone

De smartphone heeft een reputatieprobleem. Hij is veel meer smart dan phone. Laten we zeggen dat hij drie gebruiken heeft.

• als fototoestel. Ofwel in de selfie-stand, gestrekte arm, camera naar jezelf en je beroemde buurman (Cippolini? Ja, het is Cippolini), ofwel in someone else-stand. Hier is niks aan de hand, het is duidelijk wat de bedoeling is. Het kan meerdere bestemmingen hebben, Snapchat, Instagram, dossier, verlengd geheugen, fotografisch een aantekening maken
• als telefoon. Dit is ook een duidelijk gebruik. Iedereen weet waar hij aan toe is. Te vermijden inleiding: deze moet ik even nemen.
• als ik-ben-ergens-mee-bezig. De gebruiker kijkt naar scherm en scrollt of tikt met duim en/of vingers. Dit is de verwarrende en misleidende stand, want hier kan van alles aan de hand zijn. Wordt er getinderd? Wordfeud? Gespreksaantekeningen? Mail checken? Een boek lezen? Appen met je buurman in de vergadering (‘verveel jij je ook zo?’)?

De telefoonstand als dekmantel voor de fotostand

Anekdote: ik liep eens tijdens Kerstmis door Harrods in Londen, en wilde foto’s maken van winkelende bezoekers. Hoe ze in de grote aanbiedingenbak met kleren hun handen gebruiken om materiaal te voelen, tegen zich aan te houden, kleuren beoordelen. Kortom, handelingen die je offline wel kunt verrichten, maar online niet. Daar wilde ik ondersteunende foto’s van hebben. Ik werd onmiddellijk door een livreier van Harrods aangesproken met het verzoek om geen foto’s te maken binnen. De oplossing: houd de telefoon tegen je oor, en maak foto’s. Even oefenen met mikken en je duim op de goede plaats, maar het is geen enkel probleem verder. Binnen Harrods mag wel gebeld worden, niet gefotografeerd. Wat hier gebeurt: de telefoonstand is de dekmantel voor de fotostand.

De oplossing: houdt de telefoon tegen je oor, en maak foto’s. Even oefenen met mikken en je duim op de goede plaats, maar het is geen enkel probleem verder.

De smartphone levert het meeste verwachtingsproblemen op bij de laatste categorie, die van de ik-ben-ergens-mee-bezig-en-het-kan-van-alles-zijn-stand. Daar is de onduidelijkheid het grootst, en je moet er niet vanuit gaan dat de grondhouding van je omgeving een positieve is.

Daarom legde Nick uit wat hij aan het doen was. “Just making notes.” Maar dat zou je natuurlijk ook je smartphone zelf zachtjes kunnen laten zeggen. Siri die niet ”waarmee kan ik je van dienst zijn” zegt, maar die heel kort en bescheiden vertelt wat de gebruiker aan het doen is. “making notes”, “fact checking”. “browsing Wikipedia”, “reading a PDF”. Of, als het storend is om geluid te maken, een lichtkrantje aan de voorkant. Om misverstanden te voorkomen, da’s alles.