Brievenbussen & praatpalen: hoe digitalisering de wet inhaalt

Column – Brievenbussen, de waarheid, gisteren en morgen, inbraakschade. Zeg het maar wat deze woorden met elkaar verbindt. Het zijn allemaal begrippen die gevoelig zijn voor de wereld-mijt die digitalisering heet.

Neem de brievenbussen. Die gaan verdwijnen bij gebrek aan brieven. “Het is voor ons heel duur om een postbus te handhaven als er nooit wat in zit”, zegt woordvoerster van PostNL Jelleke van Rantwijk. Mooi beeld. Een postbus waar nooit wat in zit. En elke werkdag weer komt het busje langs, doet de klep open. Tevergeefs. Geen brief. Leeg. Maar de eigenwijze brievenbus blijft staan. Heeft recht op wettelijke bescherming. PostNL is verplicht ervoor te zorgen dat iedereen een postbus op maximaal 2,5 kilometer van de voordeur heeft. Tot wanneer geldt deze wettelijke verplichting? En waarom haalt PostNL brievenbussen weg terwijl ze weten van deze regel?

Voorkomen dat je zinloos omrijdt

Zou er niet een sensortje in kunnen komen die aangeeft wanneer er iets naar binnen is gegooid? En dat dit sensortje dit doorgeeft aan de dienstdoende chauffeur, zodat het busje niet tevergeefs hoeft om te rijden. Als het echt waar is wat Jelleke zegt (”Er zit nooit wat in”) is dit probleem op deze manier toch opgelost? De technologie heeft ervoor gezorgd dat er nooit meer wat in komt, de technologie kan ook voorkomen dat je zinloos omrijdt.

Wat dat betreft kunnen de brievenbussen nog veel leren van de praatpalen. Dat is geen beschermde soort. Alle 3300 praatpalen zijn begin juli dit jaar buiten werking gesteld. Vanwege ‘de komst van de mobiele telefoon’, zo is op de site van de ANWB te lezen. Toch een scherpe constatering, medio 2017. De praatpaal is lager in functionele hiërarchie dan de brievenbus. Je zou ook kunnen zeggen dat de brievenbus toekomstbestendiger is dan de praatpaal. De praatpaal is dom en iconisch. Zo iconisch dat de 500 praatpalen die geveild werden binnen dertig minuten los waren, driehonderd euro per stuk. En nu is er op Marktplaats een levendige handel, de prijs kan oplopen tot zevenhonderd euro. Met de omschrijving van de conditie: ‘gebruikt’.

Vanwege ‘de komst van de mobiele telefoon’, zo is op de site van de ANWB te lezen. Toch een scherpe constatering, medio 2017.

Neem het woord inbraakschade

Neem de inbraakschade. Een vriend van mij liet een foto zien van het gesloopte interieur van een auto, een BMW-nog wat. Airbags eruit, dashboard gesloopt, navigatie en radio eruit, grote bende. Maar, geen enkele braakschade aan de buitenkant, geen braaksporen, slot helemaal intact. De deur was met een mobiele telefoon geopend, op afstand (ja ja, de komst van de mobiele telefoon). En toch, er zijn polissen die slechts uitkeren als er braaksporen zijn. Welnu, laten we het duidelijk stellen, over een aantal jaar is het aantal fysieke sleutels aanzienlijk minder, met irisscan, onderhuidse chip of mobieltje geef je jezelf toegang tot huizen, auto’s, fietsen en koffers en komt een beetje hacker overal binnen zonder. Het enige krasje dat hij aanbrengt is op de ziel van de gedupeerde.

Neem de waarheid. Er is al heel erg veel over geschreven afgelopen tijd. Het begrip waarheid is bij uitstek technologiegevoelig. Over een bepaald onderwerp is er maar één van, maar er zijn zoveel verzinners van feiten dat het steeds meer moeite kost om die ene ware waarheid eruit te vissen. Daar komt bij dat de waarheid veel meer moeite heeft om erkend te worden in vergelijking met de leugen. Het heeft te maken met de bullshit-asymmetrie, die beschrijft dat de hoeveelheid energie die nodig is om de leugen tegen te spreken oneindig veel groter is dan het verzinnen van de leugen zelf. Dit in tegenstelling tot de waarheid. De leugen komt te paard en gaat te voet, de waarheid (vertrouwen) legt de omgekeerde weg af. Ze komt te voet en gaat te paard.

De leugen komt te paard en gaat te voet, de waarheid (vertrouwen) legt de omgekeerde weg af. Ze komt te voet en gaat te paard.

En nu zijn het ook de bots die zich mengen in dit spel. Zo is feitelijk bewezen in een onderzoek aan de Indiana University in Bloomington. De leugen krijgt geautomatiseerde hulptroepen. Systematisch werd onderzocht hoe leugens (a.k.a. fake news) zich verspreiden via Twitter. Er worden duidelijk strategieën gebruikt, en sites als infowars.com, breitbart.com, politicusa.com en theonion.com spelen hier een rol in. Kijk op Hoaxy, tik een zoekwoord in en je krijgt een gevisualiseerd beeld van de verspreidingskracht van het netwerk. Kijk op Botometer, en je kunt zien hoe waarschijnlijk het is dat een Twitter-account een bot is of niet.

Groot probleem met de waarheid is dat hij er altijd wel is maar je weet niet waar, en ook niet wanneer je hem tegenkomt. Spinvis zingt: ”De waarheid is een raadsel en het gaat als volgt: ’t is een goeie vriend, maar altijd te laat.”

En dat brengt ons bij het volgende technologie-gevoelige verschijnsel.

Een stromende editie zonder tijdszone

Neem de woorden ‘gisteren’ en ‘morgen’. In NRC van 12 augustus schrijft Sjoerd de Jong dat ‘.. de woorden ‘gisteren’ en ‘morgen’ al bijna twee jaar zo goed als verdwenen zijn uit NRC-kopij, net als sommige persbureaus ze mijden’. Het komt omdat er in de oude wereld nog gewerkt wordt met edities. En in de nieuwe wereld zijn er geen edities meer, het is een stromende editie die niets te maken heeft met tijdzones of weekdagen. Contextgevoelige tijdsaanduidingen kunnen verwarrend werken.

Er is ook ander nieuws

Neem nu de informatieborden van de NS. De hele grote borden die hingen op de grote stations in Nederland. Zoals eerder de ANWB al scherpzinnig onderkende, kwam ook de NS erachter dat de komst van de mobiele telefoon onweerstaanbaar is. Weg informatieborden. Maar er is goed nieuws. Op 18 juli maakte de NS bekend dat het grote klapperbord terugkeert op de stations van Utrecht, Den Haag, Rotterdam en Amsterdam. In een nieuw jasje, dat wel.

Zo zie je maar. Er zijn begrippen die het onderspit moeten delven tegen het technologisch geweld, maar er is ook nog de mens die zich met succes verzet. PostNL moest brievenbussen terugplaatsen, een wettelijke verplichting. De NS hangt de klapperborden terug, op massaal verzoek van de reizigers (a.k.a. ‘dames en heren’). Ook al lopen al die reizigers twitterend, facebookend en surfend door de gangen van het station, blijkbaar wint zo’n groot scherm het van de minuscule schermpjes. Vanwege het overzicht.

De mens is uiteindelijk sterker dan welke wet of welk achterhaald contract dan ook. De brievenbus wordt gestuurd door de wet, maar de mens bepaalt uiteindelijk of ie het redt of niet. En die braakspoor-paragraaf, die gaat er echt aan.