AI in digital design: is menselijke creativiteit straks overbodig?

Column – Als we denken aan de wereld van de toekomst, zien we vaak een beeld voor ons waarin robots veel van ons werk hebben overgenomen. Zelfrijdende auto’s, robots die ons huis schoonmaken en de kinderen eten geven. Maar hoe zit dit met taken waarbij creativiteit om de hoek komt kijken? Is het denkbaar dat robots méér kunnen dan waarvoor ze geprogrammeerd zijn?

Geschiedenis van kunstmatige intelligentie en creatie

Laten we om te beginnen vaststellen wat onder creativiteit wordt verstaan: het verbinden van bestaande elementen in verrassende combinaties. Wat is er tot nu toe gedaan met artificial intelligence (AI) in digital design, en wat waren de resultaten?

In 2014 werd The Grid gelanceerd, met de belofte om met AI websites te ontwerpen. Dit bleek slechts een tijdelijke hype, bovendien met lelijk resultaat.

In 2020 zagen we Nikolay Ironov, een creatie van de Russische designstudio ‘Art. Lebedev Studio’. Zijn opdrachtgevers geloofden daadwerkelijk dat het om een menselijke ontwerper ging. Maar echt verrassend waren de designs van deze robot niet.

De Figma-plugin ‘Designer’ (ook uit 2020) maakte het mogelijk om in tekst te omschrijven waar je website uit moest bestaan, waarna het ontwerp werd gegenereerd. Maar dit is voornamelijk automatisering, en in wezen niet echt creatief. De plugin zelf is niet de designer. De maker van de plugin is de designer!

Huidige toepassingen

Momenteel gebruiken we kunstmatige intelligentie op verschillende vlakken in creatie. Denk aan het inzicht dat AI ons geeft welke onderdelen van social posts het beste werken, neural filters die ons helpen om foto’s te retoucheren in Photoshop en machine learning waarbij inspiratiebeelden automatisch worden voorzien van tags. Maar ook StyleGAN, dat zorgt voor de perfecte persona-portretten, en de No-Code-beweging die de ontwikkeling van websites automatiseert, zijn voorbeelden van AI-toepassingen die ik dagelijks gebruik.

AI is een tool in handen van de ontwerper, niet andersom.

Verschuiving

Maar de komende jaren zal de rol van AI steeds meer opschuiven van automatisering en assistentie naar inspiratie en creatie. We zullen het gaan inzetten om lettertypes te ontwerpen, toegankelijke kleurpaletten op te zetten en om een oneindige hoeveelheid unieke characters te genereren. Caleb Meyer (industrial designer) verwoordt het mooi: “You’re not mastering the tool any longer, you’re mastering the problem — and letting the computer do all the work.” AI is een tool in handen van de ontwerper, niet andersom.

Veranderende rol van ontwerpers

Deze verschuiving zal ons betere ontwerpers maken. We worden hiermee gedwongen ons te richten op de essentie van ons vak. Gebruik computers voor de dingen waar ze goed in zijn: patroonherkenning, snelheid, schaal en het onvermoeid uitvoeren van repetitieve en voorspelbare zaken. Jij bent als human designer nog steeds nodig voor het leggen van verbanden. Alles dat in het ontwerpproces automatiseerbaar is, zal dit ook worden. Wat overblijft is niet te vervangen door AI en zullen de kerntaken van de ontwerper zijn.

Ik onderscheid drie kerntaken:

1. Systeemdenken

Ontwerpers zijn de schakel tussen opdrachtgever, consument, merk en techniek. Een onvervangbare netwerkfunctie. Ontwerpers creëren ecosystemen waarin merken kunnen communiceren. Zo’n systeem zorgt voor consistentie, maar moet ook schaalbaar zijn. We helpen CMO’s hun merken te laten groeien en dat blijft menselijk maatwerk.

2. Creativiteit

Creativiteit is een combinatie van originaliteit en relevantie. Dat laatste is lastig te programmeren. Voorlopig zijn ontwerpers dus nog nodig om originele oplossingen te bedenken die écht werken.

3. Empathie

De goede ontwerper stapt in de schoenen van de eindgebruiker en stelt hierbij de vraag hoe iets overkomt. Om hier een inschatting voor te maken is empatisch vermogen essentieel. De toeslagenaffaire in Nederland heeft pijnlijk blootgelegd dat er zeker ook mensen nodig zijn die techniek beoordelen. Wat is het effect van algoritmes op de eindgebruiker, zijn er andere omstandigheden die moeten worden meegenomen? Maar ontwerpers zijn ook nodig om de ultieme vraag te stellen die robots niet kunnen beantwoorden: moet er überhaupt worden ontworpen?

AI als collega-ontwerper

Kunstmatige intelligentie is al sterk verweven met de ontwerppraktijk. Die afhankelijkheid wordt alleen maar groter. Het is opwindend om te zien hoe AI steeds meer een collega-ontwerper wordt. Daarmee wordt onze traditionele rol uitgedaagd en dat maakt ons betere ontwerpers. Zodat we voor organisaties en merken nog relevanter zijn. Omdat we holistisch kunnen denken, we kaf van koren kunnen scheiden, en we ons kunnen verplaatsen in de schoenen van de eindgebruiker. Echte empathie blijft mensenwerk!