De beperkingen voorbij: wat ripbaar is, zal geript worden

Column – Ga er nou maar van uit dat alles wat ripbaar is geript zal worden, vroeg of laat. Toegegeven, het is een cryptische zin. Maar ook uitlegbaar. Er zijn genoeg voorbeelden te bedenken van systemen die geript kunnen worden.

De muziekindustrie is een mooi rip-voorbeeld. Neem nu een elpee, van vinyl. Je koopt de plaat, met een hoes er omheen. Het weegt wat, het neemt ruimte in, het is zichtbaar en aanraakbaar, en in het geval van een elpee is het hoorbaar zodra je de plaat op een draaiende platenspeler met een goede naald legt. Wat ooit muziek was, wordt via een lange omweg via een gestold medium weer muziek. Het orkest dat ooit ergens in een studio of in een concertzaal speelde bereikt via een drager de huiskamer. Dat is al een wonder.

De concurrentie

Het vinyl was ooit de populaire drager van de geluidsgolven. Tot zo’n 40 jaar geleden had ze nauwelijks concurrentie. Toen kwamen in het begin van de tachtiger jaren de magnetische dragers, de bandrecorder, de stereo 8-track (een grote cassette) en het kleinere cassettebandje. De consument kon nu zelfstandig muziek kopiëren. De cassetteband werd populair in de periode 1970 tot 1990, naast het vinyl.

De grote verandering werd ingeluid door het technische vermogen om muziek te vangen in digitale bestanden. De drager van de digitale bestanden was een zilveren schijfje, de compact disc, en toen de stap van analoog naar digitaal was gezet ging het razendsnel. De cd had hooguit een tiental jaren nodig om verreweg de meest populaire muziekdrager te worden. De echt grote verandering in de muziekwereld kwam toen het mogelijk bleek om de grote muziekbestanden dramatisch te verkleinen; het mp3-formaat. Het modale menselijk gehoor is dik tevreden met de mindere kwaliteit. Het gaf een groot speelveld aan de ripper. De digitale grote cd-bestanden werden in veel kleinere en makkelijk deelbare bestandjes de wereld over gestuurd. Napster was geboren, peer-to-peer muziekbestanden delen op het internet.

‘Wat ripbaar is zal geript worden’

De moraal van het verhaal: wat ripbaar is zal geript worden. Wat er in de muziek gebeurd is, kan leerzaam zijn voor degene die het ontkennen of afwachten.

Het laat zich als volgt, heel kernachtig, samenvatten.

Van analoog naar digitaal.

Van zwaar naar vederlicht.

Van geheel (album) naar modulair (nummer, fragment, rif).

Van traditionele keten via piraterij naar nieuw verdienmodel.

Van bezit naar toegang.

Wie zijn de volgende rip-kandidaten?

En laten we ons dan nu even verplaatsen in mogelijk volgende rip-kandidaten. Let wel, het is een vrije oefening.

Stel nu dat de 3D-printer zo ingeburgerd, betaalbaar en gebruiksvriendelijk is als een magnetron.  En dat je er –we houden het klein- alle vormen tot een grootte van wat past in een schoenendoos mee kan printen. Bestek, alle mogelijke LEGO-blokjes, mokken, sieraden, stuiterballen, Barbie-poppen, om maar wat voorbeelden te noemen.

LEGO als voorbeeld

Misschien is LEGO nog het meest aansprekende voorbeeld. Een LEGO-blokje is digitaliseerbaar dus gebeurt het. Er zijn honderden LEGO-blokjes als bestand te krijgen. Het geluk voor LEGO nu is dat er nog weinig 3D-printers zijn, dat het nog lang duurt voordat je een blokje geprint hebt, dat de plastic grondstoffen voor 3D-printers nog relatief duur zijn.

Maar sluit je ogen, we beginnen een gedachte-oefening, zonder gehinderd te worden door beperkingen. Over tien jaar is er een printer die goedkoop en in enkele seconden een blokje kan printen. Ook in serie. 3D-bestanden voor LEGO-blokjes zijn los verkrijgbaar. Iedereen mag een nieuw blokje toevoegen, mits het aan bepaalde specificaties voldoet. Er komt een ondergrondse illegale markt.

Er komt een ondergrondse illegale markt voor LEGO-blokjes.

Die is er nu al. Misschien komt LEGO met een voorstel voor een abonnement; je krijgt toegang tot alle nieuwe blokjes, betaalt een vast bedrag per maand, en je mag thuis net zoveel printen als je wil.

Je zou kunnen zeggen dat dit een traditionele vorm van bezit is, niet toegang. Maar let op, LEGO biedt ook een omsmelt-service; geprinte blokjes die je niet meer gebruikt kun je opsturen en je krijgt een rol grondstof terug in een kleur naar keuze. Je hebt wat je gebruikt en je gebruikt wat je hebt. Er hoeft geen voorraad te zijn.

Barbie-poppen? Het is niet ingewikkeld die uit een 3D-printer te laten komen. Een van de grote aandachttrekkers tijdens de International Toy Fair 2015 was start-up Makies; de fabriek staat niet in China, maar in Londen, waar de Makies-poppen worden geprint (3D) en geassembleerd, met als verschil dat ieder kind zijn eigen pop kan ontwerpen. Poppen met oplage één. Nu doet Makies het printen nog voor de kopers –het is een ouderwetse benadering-, maar over tien jaar worden de poppetjes gewoon thuis geprint. Let wel, het blijft een gedachte-oefening.

Geld buiten het systeem om

Laastste voorbeeld. Geld. De distributie van geld is nu in handen van een paar partijen zoals centrale en niet-centrale banken. En ergens ligt er in een kelder een grote goudvoorraad die het hele systeem een vertrouwensbasis geeft. Maar op die zelfde vertrouwensbasis kan net zo goed een digitaal netwerk worden gebouwd, buiten de bestaande machtspartijen om. Dat is wat er gebeurt met blockchain, de basis die de digitale bitcoin de wereld in moet helpen.

Denk na. Niets ontslaat ons van de plicht om onafgebroken na te denken over wat er kan gebeuren als Jack the Ripper op de deur klopt.

Niets ontslaat ons van de plicht om onafgebroken na te denken over wat er kan gebeuren als Jack the Ripper op de deur klopt.

Alle fases komen aan de beurt. Van analoog naar digitaal, van zwaar naar licht, van geheel naar deel, van keten naar ondergronds naar nieuw model en van bezit naar toegang. Beperkingen in het denken zijn verboden. ‘Ja maar’ mag niet. Er is geen wekker noch eindtijd. De horizon kent maar één beweging: ze wijkt.