Zinvol werk vraagt een persoonlijke check-in

We bezitten meer producten dan ooit, maar toch zijn we vaak niet tevreden. Zo vindt maar liefst één op de drie werknemers het werk zinloos. We zijn massaal op zoek naar betekenis: als individu en organisatie, maar ook als economie. Kan een bedrijf zo’n bron van betekenis zijn? En levert dat eigenlijk wel wat op?

Weerzin tegen bullshit-jobs

Te veel mensen ervaren hun werk tegenwoordig als zinloos. De Amerikaanse antropoloog Graeber noemt dat bullshit-jobs. Werk dat de uitvoerders zelf als compleet zinloos ervaren, ook wanneer er op zich helemaal niets mis gaat in het werk.

Zoals Tom, een grafisch vormgever in een videoproductiebedrijf. Hij wordt ingezet om producten en mensen er aantrekkelijker uit te laten zien, zodat producten meer worden verkocht. Daarover zegt hij zelf: “Nu is mijn job een combinatie van het creëren van een behoefte en vervolgens het nut overdrijven van een product dat die behoefte kan invullen. (…) Als je op een punt gekomen bent waarop je, om producten te verkopen, eerst mensen moet misleiden, zodat ze denken dat ze die nodig hebben, kun je moeilijk volhouden dat die jobs geen bullshit zijn.”

Het voorbeeld van Tom wordt genoemd in het boek Check in (aff.) en is afkomstig uit getuigenissen die de Graeber verzamelde, nadat een artikel van hem over bullshit-jobs zo populair was dat de website waar het werd gepubliceerd een aantal keren crashte.

Als je op een punt gekomen bent waarop je, om producten te verkopen, eerst mensen moet misleiden zodat ze denken dat ze die nodig hebben, kun je moeilijk volhouden dat die jobs geen bullshit zijn.

Jezelf realiseren door je werk

De weerzin van medewerkers tegen soms goed betalende bullshit-jobs laat zien dat werk meer is dan alleen het vergaren van inkomen. Het gaat immers ook om iets zinvols in gang zetten, om zelfverwezenlijking. Door te handelen, realiseren we onszelf. Die behoefte aan zingeving is onderhuids altijd aanwezig.

Helaas ontdekken we dat soms pas als die niet meer wordt ingevuld in ons werk. Als ons werk wel een stukje van onze behoefte aan zin en betekenis kan invullen, is dat in het voordeel van niet alleen het individu, maar ook in dat van de organisatie en de samenleving als geheel.

Zinvol werk vraagt een persoonlijke check-in

In het boek ‘Check in’ legt Jochanan Eynikel uit dat het bij een betekenisvolle economie draait om persoonlijke ervaringen. Zinvol werk vraag een persoonlijke check-in. Hij maakt daarbij onderscheid in drie soorten kapitaal:

• economisch kapitaal
• sociaal kapitaal
• spiritueel kapitaal

Dat laatste gaat over de bezieling van waaruit mensen samenwerken. Daarbij gaat het niet om informatie of data, maar om een betekenisvolle verhalen die mensen over en in de organisatie delen. Bedrijven met spiritueel kapitaal hebben het vermogen om inspirerende en bezielende zingevende verhalen te realiseren bij werknemers, klanten en de samenleving.

Verhalen tonen de ziel van de organisatie

Die zingevende energie van een organisatie ontdek je samen en door te beginnen bij het individu. Bijvoorbeeld door teams verhalen te laten delen waarin zin effectief werd ervaren. Zulke verhalen vormen de narratieve identiteit van de organisatie, ze lichten een stukje van de ziel van de organisatie op. Niet door ze te definiëren of te begrijpen, maar door ze vanuit beleving te ontdekken en voelbaar te maken. Door ze incheckbaar te maken.

In 4 stappen van persoonlijk verhaal naar betekenis

Eynikel stelt voor om dat te doen in een proces van vier dialoogsessies:

1. Persoonlijke check-in, waarin elke deelnemer iets deelt over wat de persoon bezighoudt.
2. Mijn verhaal in de organisatie: welke factoren brachten mijn ervaring teweeg en waarom vinden we dat betekenisvol?
3. Op zoek naar ons verhaal: de collectieve identiteit en cultuur van de organisatie.
4. Van betekenis naar bezieling: met nadruk op het doel en de activiteiten van de organisatie, en de mate waarin die verbonden blijven met zingeving.

Zingeving, ook als daar een prijs tegenover staat

De opkomst van de betekeniseconomie laat zien dat de profitwereld de kracht van waarden en intrinsieke motivatie heeft ontdekt. Steeds meer organisaties verkopen eigenlijk geen producten of diensten meer, maar waarden waar mensen persoonlijk belang aan hechten.

Het verschil tussen een echte betekeniseconomie en een mooi verhaaltje om meer producten te verkope,n zit in de mate dat organisaties de ervaring van zingeving zelf erkennen. Ook wanneer daar een prijs tegenover staat.

Time to check in

Wat is daarvoor nodig? Dat het individu in een organisatie kleine momenten van reflectie heeft, waarin ze zichzelf en wat voor hen van betekenis is verbinden met werk, ondernemerschap en leiderschap. Vanuit verbinding tussen hoofd en hart maken ze de bedrijfswereld menselijker, betekenisgerichter en zinvoller. Daarom is het ‘time to check in’.

Een zinvol verhaal voor jou?

Check in is een conceptueel en filosofisch boek, dat handvatten wil geven bij het zoeken naar zin en betekenis in bedrijven. Daarbij wordt aandacht gegeven aan de herkomst van het woord ‘economie’ in het Grieks en via christelijke waarden reizen we vervolgens via De Verlichting naar de eerste denkers over economie zoals Adam Smith.

Via het gedachtegoed van Freeman komen we via de stakeholders-benadering, ethiek en maatschappelijke verantwoordelijkheid uiteindelijk bij zingeving. Door deze historische insteek wordt het duidelijk hoe het denken over organisaties en waarde zich de afgelopen eeuwen heeft ontwikkeld. Duidelijk wordt dat zingeving op maatschappelijk en organisatieniveau start bij de verhalen die individuen elkaar vertellen.

Al met al blijft het boek behoorlijk abstract. Als zulke verhalen jou aanspreken, zul je het boek zeker zinvol vinden.