Zo organiseer je een effectief burgerberaad rondom de energietransitie

Energie- en klimaatbeleid kort samengevat? Gemaakte keuzes leiden onvermijdelijk tot bergen kritiek, de urgentie is groot – evenals de hoeveelheid aan meningen – en we ontkomen niet aan ingrijpende veranderingen. Kortom, een tovertruc om het draagvlak voor energiebeleid te vergroten is erg welkom. En misschien is die wel heel dichtbij: het burgerberaad.

Onderzoeksorganisatie TNO publiceerde recent een versnelstudie naar burgerberaden. Het burgerberaad wordt daarin gezien als een interessante optie om de energietransitie te versnellen. De studie vat literatuur over burgerberaden in binnen- en buitenland samen.

Uit de studie wordt duidelijk dat de energietransitie zich uitstekend leent voor een burgerberaad. Want: de politiek komt er zelf niet uit, het onderwerp is voor iedereen relevant, de energietransitie kent veel verschillende perspectieven en leidt tot moeilijke afwegingen. En dat zijn nog niet eens alle redenen.

Een burgerberaad, wat is dat precies?

Een burgerberaad, burgertop of burgerforum is een groep inwoners die oplossingen zoekt voor een politiek vraagstuk. Hoewel burgers zelf initiatief kunnen nemen voor een burgerberaad, komt de organisatie van een burgerberaad meestal vanuit de politiek. Via loting worden burgers uitgenodigd om mee te denken over een maatschappelijk vraagstuk.

Het is hierbij belangrijk dat de deelnemers een representatie zijn van de samenleving, wat betekent dat zij verschillen in achtergronden en overtuigingen. De geselecteerde groep inwoners krijgt eerst informatie over het vraagstuk en gaat dan met elkaar in gesprek. Uit een burgerberaad volgt een advies vanuit de maatschappij aan de politiek.

Wat zijn de voorwaarden voor een effectief burgerberaad?

De selectie voor en opvolging van een burgerberaad bepalen voor een groot deel of het burgerberaad effectief is. Het is bijvoorbeeld belangrijk dat het burgerberaad een representatie vormt van de samenleving. En als het gaat om opvolging, is het wel eens voorgekomen dat de politiek niet aan de slag wilde met adviezen uit het burgerberaad. Daar moeten dus goede afspraken over worden gemaakt.

Cruciaal voor een effectief burgerberaad zijn ook de voorbereiding van de deelnemers en het betrekken van de juiste personen. Een online participatieplatform kan daarbij een belangrijke verbindende, faciliterende en peilende rol spelen. Hieronder vind je 3 tips voor een effectief burgerberaad, inclusief uitleg over de bijdrage van een participatieplatform.

1. Investeer in een goede en passende informatievoorziening voor deelnemers

Gedeeld begrip van de deelnemers over het vraagstuk is essentieel om tot goede besluiten te komen. Zo voorkom je dat deelnemers op basis van verkeerde aannames of onjuiste informatie in gesprek gaan. Investeer dus in het informeren van de inwoners in het burgerberaad. Door informatie vooraf te delen via een platform, creëer je een centrale plek waar documenten voor iedereen inzichtelijk zijn. Deelnemers kunnen zich zo goed voorbereiden op het burgerberaad, op een moment en plek die voor hen uitkomt.

Bied informatie op het platform op meerdere manieren aan. Sommige deelnemers zullen kennis goed opnemen als zij zich door een uitgebreid onderzoek heen worstelen, anderen hebben juist behoefte aan kleine brokjes informatie. Denk daarbij aan korte teksten, podcasts, video’s of infographics. Op een participatieplatform richt je snel een kennisbank in waar je al deze vormen van informatie een plek geeft.

En vergeet niet: zorg ervoor dat de documenten, teksten, bestanden en beelden die je deelt toegankelijk zijn. Dan weet je zeker dat écht iedereen toegang heeft tot de informatie.

2. Geef vooraf de mogelijkheid tot vragen en inbreng

Hoe meer onduidelijkheid je wegneemt voor de start van het burgerberaad, hoe meer ruimte er is voor focus op de inhoud tijdens het gesprek. Het helpt dus als je vooraf een plek biedt waar deelnemers vragen kunnen stellen. Ook kun je vooraf waardevolle ideeën ophalen als deelnemers alvast input kunnen delen.

Het onderzoek van TNO beschrijft een burgerberaad over het klimaat in Schotland, waar deelnemers via een online gespreksplatform input konden indienen. Van suggesties voor de te bespreken onderwerpen en sprekers tot eigen ideeën over de aanpak van klimaatverandering. In totaal dienden 450 gebruikers 230 ideeën in en werd er ruim 1000 keer gereageerd. Die input vormde de basis voor gesprekken tijdens het burgerberaad.

De interactieve elementen in een participatieplatform geven deelnemers de gelegenheid om zowel feedback te geven op informatie als zelf input te delen. De feedback op informatie helpt je om inzicht te krijgen in wat onduidelijk is en wat verdere toelichting nodig heeft. Zo kun je de informatievoorziening direct aanpassen als blijkt dat er informatie ontbreekt. Daarnaast kun je deelnemers de gelegenheid geven om online vragen te stellen en mensen beschikbaar maken om die vragen te beantwoorden. Bijvoorbeeld via een online interactief vragenuurtje of via een vraag- en antwoordmodule.

3. Zorg voor een inclusief proces en betrek écht alle doelgroepen

Het is een gegeven dat je de inwoners die deelnemen aan het burgerberaad goed betrekt. Maar ook politici en inwoners die niet deelnemen moet je blijven betrekken, om hen mee te nemen in het proces en draagvlak voor de uitkomsten te creëeren. Informeer hen bijvoorbeeld via nieuwsupdates, livestreams, planningen, nieuwsbrieven of verslagen. Zo worden ze meegenomen in het hele proces naar het advies toe.

Geïnteresseerden buiten het burgerberaad laten meepraten via online tools is een pre, zodat ook burgers die niet (volledig) kunnen deelnemen hun inbreng kunnen delen. Dit komt de legitimiteit van het uiteindelijke advies ten goede. In de studie van TNO staan een aantal voorbeelden van hoe inwoners buiten het burgerberaad eerder konden meedenken.

In Ierland kregen zij de mogelijkheid om in te stemmen met de definitieve versie uit het burgerberaad. En in een advies van de RES Regio Foodvalley zijn, naast de uitkomst van het burgerberaad, ook de uitkomsten van een stemming van niet-deelnemende burgers meegenomen. Het loont daarom om een deel van het participatieplatform in te richten met stellingen en vragen en de mogelijkheid om daarop te reageren.

Heb jij nog ideeën of aanvullingen? Deel ze in de comments.