Weg met die spatie: deze woorden moeten aan elkaar

We hebben er bijna allemaal een handje van: een spatie plaatsen in woorden die eigenlijk een samenstelling zijn. Woorden horen veel vaker aan elkaar dan je denkt. Zo heb je het niet over social media kanalen, maar zijn het toch echt socialmediakanalen (of socialmedia-kanalen, voor de leesbaarheid). Wat zijn de regels?

Een samenstelling bestaat uit 2 of meer losse woorden die je aan elkaar plakt voor een nieuwe betekenis. Zo zijn ‘maximum’ en ‘snelheid’ 2 losse woorden, die aan elkaar maximumsnelheid kunnen vormen. Dit is wel een simpel voorbeeld. Waar we vaak de fout in gaan, zijn samenstellingen van meerdere woorden:

• studentenuitwisselingsprogramma
• loopbaanadviestraject
• onlinemarketingplan

Als je ‘online marketingplan’ schrijft, dan heb je het over een marketingplan dat online staat. Als je ‘onlinemarketingplan’ schrijft, dan gaat het om een plan voor je online marketing. 😉

In dit artikel loop ik een paar verschillende soorten fouten langs die we op de redactie vaak spotten. 👀

Note: het toevoegen van een streepje mag vrijwel altijd, als het de leesbaarheid vergroot.

Samenstellingen met Engelse woorden

Over samenstellingen van Nederlandse met Engelse woorden kan ik kort zijn: deze horen in de regel altijd aan elkaar. Dit kan verwarrend zijn, omdat in de Engelse taal juist veel spaties worden gebruikt. Een paar voorbeelden van Nederlandse samenstellingen met Engelse woorden:

• lunchafspraak
• managementassistent
• freelancecontract

Schrijf je freelance contract los van elkaar? Dan schrijf je het in het Engels. Nog een voorbeeld: schrijf je ‘human resource management’ dan schrijf je in het Engels. De Nederlandse variant is: humanresourcesmanagement. Hierbij is ‘management’ een Engels leenwoord.

Samengestelde werkwoorden

We zien het op de redactie ook vaak fout gaan bij samengestelde werkwoorden. Er zijn een paar samengestelde werkwoorden die door veel schrijvers steevast los van elkaar worden geschreven. Bijvoorbeeld:

• gebruikmaken
• verdergaan
• bekendmaken

Een kleine kanttekening bij het werkwoord ‘verdergaan’: dit schrijf je alleen aan elkaar als je het gebruikt in de betekenis van ‘doorgaan’. Je kunt natuurlijk ook ‘verder gaan’ als je bijvoorbeeld al een eind omhoog bent geklommen, en nog verder wil klimmen.

Lange en korte termijn

Heb je het over resultaten op de korte of lange termijn? Dan schrijf je deze woorden los van elkaar. Komt er een woord achter? Dan plak je de 3 of meer woorden allemaal aan elkaar.

• langetermijnproject
• kortetermijneffecten
• langetermijnoplossing

Wil je korte en lange termijn achter elkaar noemen, dan schrijf je het dus als volgt:

• korte- en langetermijndoelstellingen

Super!

Ja, het is echt zo: alle samenstellingen met ‘super’ moeten ook aan elkaar. ‘Super’ is namelijk een bijvoeglijk naamwoord. Het staat misschien gek, maar de onderstaande woorden zijn goed geschreven:

• supertrots
• superslim
• supergoed
• superleuk

Hetzelfde geldt voor mega en giga: megahit, gigagroot.

Samenstellingen met een ‘naam’ erin

Heb je het over een product van een specifiek merk, een werknemer van een bepaald bedrijf of een product of persoon uit een land, dan schrijf je de eerste letter van de samenstelling met een hoofdletter, én plak je alles aan elkaar. Dit gaat vaak fout bij samenstellingen rondom social media.

• Instagramprofiel
• LinkedInpost
• Facebookvriend

Maar ook:

• Rolexhorloge
• Kruidvatpanty
• Utrechtspeler

Zowel los als vast juist

Er zijn ook woorden die zowel aan elkaar als los geschreven mogen worden. Volgens Onze Taal is dit bijvoorbeeld het geval bij een samenstelling van een bijvoeglijk naamwoord (dubbele) met een zelfstandig naamwoord (punt). Zowel dubbele punt als dubbelepunt zijn correct.

Word of Google Docs is het hier niet altijd mee eens. Zo verschijnt nu tijdens het schrijven een controlestreepje onder ‘dubbelepunt’ met de melding: ‘overweeg dit te wijzigen in dubbele punt’. Maar het is dus echt allebei juist. Overigens verschijnt er ook een controlestreepje onder het woord ‘controlestreepje’, dat volgens Google Docs los van elkaar geschreven moet worden. 🤔 Vertrouw dus niet blind op de spellingscontrole van je programma!

Een aantal woorden die zowel los als vast geschreven mogen worden:

• dubbele punt of dubbelepunt
• rode kool of rodekool
• half uur of halfuur
• hoge hoed of hogehoed
• sterke drank of sterkedrank
• volle maan of vollemaan

PS Google Docs is het ook niet eens met ‘vollemaan’.

Wél een spatie

Naast alle samenstellingen die aan elkaar horen, zijn er ook een paar instinkers waar juist wél altijd een spatie in moet. Dat komt doordat we sommige woorden uitspreken als 1 woord, of de combinatie zo vaak voorkomt dat het lijkt alsof de woorden bij elkaar horen. Denk aan:

• aller tijden
• begane grond
• jammer genoeg
• maar liefst
• op zich

In dit rijtje woorden hoort altijd een spatie, maar dat gebeurt lang niet altijd. Twijfel je? Zelf check ik vaak woorden via woordenlijst.org. Dit is een handig tooltje om bij de hand te houden. Je kunt natuurlijk ook de meest voorkomende fouten uit je hoofd leren. Hier vind je er 30.

Wat je in ieder geval als regel kunt onthouden: 9 van de 10 keer schrijf je samenstellingen aan elkaar. Dus als je twijfelt, is het veiliger om de woorden aan elkaar te plakken. Welke spatiefout zie jij vaak voorbijkomen? Ik lees het graag in de reacties!