Social software en de ondersteuning van Communities of Practice

0

- shares

Deel via WhatsApp Desktop

14 reacties

like

bookmark

Martin Kloos

[[image:cop.jpg::right:1]]Geen krant, of beter gezegd, weblog kan tegenwoordig gelezen worden of ergens wordt wel de term Web 2.0 gebezigd. De afgelopen jaren zijn honderden nieuwe, innovatieve webtoepassingen ontwikkeld, die allemaal één ding gemeen hebben: de focus verschuift van door uitgevers gegenereerde content naar door gebruikers gegenereerde en verzamelde content. Martin Kloos heeft in zijn scriptie over de relatie tussen social software en Communities of Practice, vanuit een kennismanagement perspectief, geprobeerd antwoord te geven op de vraag wat er precies gaande is en welke rol termen als openheid en bereidwilligheid tot participatie daarin spelen. In dit artikel doet hij daarvan verslag.

Kennismanagement is geliefd en gehaat. In de jaren '90 en daarvoor rezen de kennismanagement systemen als paddenstoelen uit de grond. Allemaal met als doel om de kennis van een enkele expert te extraheren, te codificeren, op te slaan en beschikbaar te maken voor een breder publiek. Deze objectivistische benadering was gestoeld op de gedachte dat kennis als een object beschouwd kan worden, iets dat is te kwantificeren, te codificeren is en generiek toepasbaar is: 'mijn Kennis is jouw Kennis'.

Al snel werd duidelijk dat dit niet zomaar werkt en de roep om een meer menselijke benadering van kennismanagement werd luider en luider. Steeds meer werd begrepen dat kennis niet zomaar te codificeren is en dat kennis afhankelijk is van context en bepaald wordt door de ervaringen en belevenissen van een persoon. Langzaam maar zeker komt de mens centraal te staan in een meer subjectivistische benadering van kennismanagement.

Communities of Practice

[[image:pierre_copy1.jpg::left:1]]De theorie van Communities of Practice, in oorsprong een sociale leertheorie van geestelijk vader Etienne Wenger, is een benadering van leren en kennismanagement die aansluit bij deze meer subjectivistische zienwijze. Communities of Practice zijn groepen van mensen die vanuit een gedeelde interesse met elkaar samen werken en op een continue basis met elkaar interacteren om hun interesse en kennis op dat gebied verder uit te bouwen (2). Veel grote organisaties, waaronder bijvoorbeeld Shell, hebben Communities of Practice omarmd om een sociale manier van kennismanagement te faciliteren.

Nu organisaties (en ook communities) steeds meer gedistribueerd raken, rijst de vraag hoe technologie Communities of Practice kan ondersteunen? En omdat social software in essentie grote overeenkomsten vertoont met Communities of Practice (in beide concepten staat bijvoorbeeld de mens centraal en is interactie en participatie essentieel), rijst de vraag hoe social software die faciliteiten kan bieden waardoor Communities of Practice zich kunnen ontwikkelen. Om Communities of Practice te ondersteunen is het belangrijk dat er faciliteiten worden geboden die betrokkenheid creëren en verbeelding en afstemming mogelijk maken.

Om de vraag te beantwoorden hoe social software communities kan ondersteunen, kan de vraag vertaald worden naar hoe social software faciliteiten kan bieden die betrokkenheid creëren en verbeelding en afstemming mogelijk maken. Ik heb in deze context specifiek drie typen diensten beschouwd, namelijk groepweblogs, wiki's en social bookmarking. Betrokkenheid betekent in dit licht onder meer het faciliteren van interactie tussen gebruikers. Wat verbeelding betreft gaat het hier onder meer om het bieden van faciliteiten om je op een community te oriënteren, om te kunnen reflecteren en om verder te exploreren. Wat afstemming betreft gaat het onder meer om het creëren van een gemeenschappelijk doel, het coördineren van activiteiten en het faciliteren van bevoegdheden.

Verschillende niveaus

[[image:communities_of_practice_cp.jpg::left:1]]Social software biedt faciliteiten voor het creëren van betrokkenheid door te opereren als platform waar deelnemers met elkaar kunnen interacteren. In bestaande communities worden blogs gebruikt om met elkaar betekenis te geven aan een onderwerp en elkaar daarbij te helpen. Het proces van posten en reageren is hiervoor bij uitstek geschikt. Ook wiki's bieden, dankzij de eenvoudige structuur van direct wijzigen, mogelijkheden om met elkaar betekenis te geven aan een onderwerp en met elkaar samen te werken. De groep van social bookmarking gebruikers hebben tags gebruikt om hun community af te bakenen, gebruikten specifieke tags om onderwerpen te introduceren en de dienst zelf om nieuwe informatie aan te dragen. Ook daarbij werd met elkaar betekenis gegeven aan het onderwerp waar de community mee bezig was. Bij alle drie de diensten zien we dat gebruikers de mogelijkheid hebben om in de rol te stappen die hun het beste ligt. Extraverte personen zullen sneller geneigd zijn in een actieve rol te stappen en mensen die zich liever beperken tot het lezen van toevoegingen zonder zelf actief bij te dragen, komen eveneens tot hun recht.

Social software biedt derhalve middelen voor verschillende niveaus van participatie. Social software biedt faciliteiten voor het creëren van verbeelding, doordat bijvoorbeeld blogs, wiki's en social bookmarking inzicht geven in de samenstelling, ontwikkeling en het doel van de community. In social bookmarking kan bijvoorbeeld uit een tagcloud worden afgeleid waar de community zich op richt. Wat blogs en wiki's betreft kan ook op basis van contributies worden afgeleid waar een community zich mee bezig houdt. Een archief (zoals bij blogs) of een historie (zoals bij wiki's) biedt daarnaast inzicht in hoe een community zich in de loop der tijd heeft ontwikkeld. Daar toevoegingen, zeker in het geval van besloten communities, zijn te herleiden tot een specifieke deelnemer, is het tevens mogelijk om de samenstelling van een community vast te stellen. Reflectie is, samen met het faciliteren van discussie, wellicht een van de primaire functies van een weblog. Het schrijven van een post of een nieuwe wikipagina biedt de mogelijkheid tot het structureren en formuleren van gedachten en de aanwezigheid van een publiek zorgt ervoor dat dit proces versterkt plaatsvindt. In termen van exploratie biedt social software faciliteiten voor het ontdekken en verkrijgen van nieuwe inzichten wat de community actief houdt. In het bijzonder social bookmarking nodigt uit tot exploratie, daar het browsen van tags en gebruikers profielen wordt aangemoedigd. Anders dan zoeken via traditionele zoekmachines, biedt social bookmarking middelen om op ontdekkingstocht te gaan, zonder een specifieke vraag in het achterhoofd te hebben.

Gedeelde focus

In termen van afstemming biedt social software faciliteiten voor het creëren van een gedeelde focus. Op de weblog die in de studie is bestudeerd, werd duidelijk dat naarmate de community zich ontwikkelde, posts zich steeds meer gingen richten op een specifiek onderwerp. Ook wat betreft de wiki gebruikers was het duidelijk dat zij met elkaar een gemeenschappelijk doel deelden en dit doel op de wiki konden uitdragen. Een gedeelde focus komt ook in social bookmarking tot uiting, door tags en toevoegingen die door gebruikers zijn toegevoegd. Social software maakt coördinatie eenvoudig door een transparant en vaak eenvoudig proces te faciliteren. In termen van wiki's is het eenvoudig om bijvoorbeeld het werk te verdelen over betrokkenen en is het mogelijk om specifieke stukken op je te nemen, zonder daardoor de rest van de community uit te sluiten. De content van social softwarediensten, zoals de verzameling posts van een weblog, of bij wiki's de verzameling pagina's, kunnen tevens hun doel dienen in verschillende communities. De openheid en toegankelijkheid van (publieke) wiki's biedt daar ruimte toe. Tegelijkertijd wordt hierdoor toegang verleend voor buitenstaanders, of potentieel nieuwe communityleden, waardoor de community zich verder kan ontwikkelen. Een laatste belangrijke kracht van social software ligt in het feit dat in essentie alle gebruikers gelijke rechten hebben, waardoor bevoegdheden zijn gelegen op het niveau van de gebruiker en de community daarmee zichzelf kan reguleren. In termen van wiki's kunnen gebruikers bijvoorbeeld hun bevoegdheden of autoriteit laten gelden door stukken tekst toe te voegen, te wijzigen of te verwijderen. In termen van social bookmarking is het indirect mogelijk je invloed uit te oefenen door tags te introduceren of te negeren.

In mijn scriptie heb ik een invulling gegeven aan de vraag hoe social software faciliteiten kan bieden om Communities of Practice te ondersteunen, om zodoende de waarde van social software binnen 'kleine' groepen mensen aan te geven. Zoals zo vaak is ook duidelijk geworden dat de inzet van tools alleen niet het succes bepaald. Social software kan de juiste faciliteiten bieden om daarmee Communities of Practice te ondersteunen, mits de community op een juiste manier wordt gemotiveerd en bereidwillig is de community tot een succes te maken. Acceptatie van bijvoorbeeld Open Source Values als openheid, bereidwilligheid tot participatie en het toestaan dat anderen zich met jouw content bemoeien, is essentieel gebleken voor het welslagen.

Meer informatie:

• (1) Op mijn eigen weblog heb ik een post geschreven die nog wat dieper ingaat op de theoretische basis van dit onderzoek: Theoretisch raamwerk.
• (2) Wenger, E. Communities of Practice: Learning, Meaning and Identity. Cambridge University Press, New York, USA, 1998. 
• Tags: [[tt:social software]], [[tt:kennismanagement]]

Martin Kloos is student Informatiekunde aan de Universiteit van Amsterdam (Msc Business Information Systems) en schrijft momenteel zijn scriptie over de relatie tussen social software en Communities of Practice. Martin blogt ook op zijn eigen weblog: https://www.martinkloos.nl.