Waarom een jaarthema beter werkt dan goede voornemens

2023 is een feit. Een nieuw jaar, een nieuw begin! Zo’n nieuw jaar is toch altijd een bijzonder gevoel. Zoals een nieuw huis, een nieuwe baan en zelfs een nieuwe notitie-app dat ook kunnen zijn. Het markeert een nieuw begin en laat je zonder balast fantaseren over hoe dingen kunnen zijn. Die energie en die denkkracht wil je gebruiken.

Voor velen van ons leidt dat tot voornemens of doelen. Uiteraard hebben die hun nut, maar de kans op teleurstelling is groot. Voornemens zijn doorgaans te vaag (ik ga gezonder leven) en doelen zijn vaak weer te concreet (ik ga 10 kilo afvallen voor de zomer en drie keer per week hardlopen).

Hoe kun je gebruikmaken van het nieuwe jaar en daar dagelijks een deel van waarmaken? Persoonlijk vind ik een jaarthema een erg bruikbare aanpak om dat te realiseren.

Een nieuw jaar, een nieuw begin

In zijn boek When: The Scientific Secrets of Perfect Timing (affiliate) noemt Daniel Pink die bijzondere datums temporal landmarks. Een landmark is een oriëntatiepunt. Een temporal landmark is dan een oriëntatiepunt in tijd.

Zo’n symbolische datum is het nieuwe jaar bij uitstek. Maar het kan ook je verjaardag zijn, het begin van het voorjaar of de dag waarop je besloot een thema te kiezen. Sterker nog, de dag na een symbolische datum is er ook weer een. De dag na je verjaardag of diploma-uitreiking bijvoorbeeld.

Dit type datums zijn mooie momenten om een nieuw project te beginnen.

Het gaat mislukken. En weer door

Wie kent het niet: je zou gezonder gaan eten en na een paar dagen in het nieuwe jaar zit je met een kapsalon op de bank de zoveelste herhaling van Friends te kijken. Je zou meer gaan fietsen en lopen, bedenk je terwijl je wegzoomt op een deel-scooter.

Is het project mislukt? Nee, het is logisch dat je een keer niet de energie hebt om dat wat je wil te doen. Het is logisch dat het een keer anders loopt dan je wil. Misschien had je een pittige dag en ’s avonds zin in comfort food. Misschien staat je fiets achter andere spullen in een hal, terwijl de glanzende Go-scooter lonkt voor de deur.

Het is logisch dat elke verandering gepaard gaat met een moment waarop het niet lukt. Soms kun je daar iets uit leren (zorg dat je fiets binnen handbereik staat en wis de Go-app). En soms moet je jezelf toestaan even niet volgens je nieuwe regels te leven, omdat er genoeg andere dingen zijn waar je energie voor nodig hebt.

Hobbels op de weg naar nieuwe gewoontes

Degenen die periodiek vasten weten dat een cheat day juist goed kan werken. Je lichaam denkt weer volop eten te krijgen en gaat lekker verbranden, terwijl je morgen gewoon weer matigt met eten. Van die ene dag niet volgens de regels leven, word je juist beter. Heel anti-fragiel!

Op het moment dat je een keer niet je nieuwe gedrag vertoont, is het verleidelijk te denken dat je ‘off the wagon‘ gevallen bent. Het is eenvoudigweg een kwestie van zien wat je nodig hebt er weer op te komen. En na te denken of er lessen in zitten, zoals de nieuwe gewoonte makkelijk maken. Je kunt je er schuldig over voelen maar die emotie produceert helemaal niks.

Het is zelfs heel nuttig voor je aan het nieuwe jaar begint na te denken wat er allemaal mis kan gaan op weg naar je nieuwe gewoonte. Noteer eens op welke manieren je nieuwe gewoonten kunnen mislukken. Welke huidige gewoonten kunnen in de weg staan? Wat in jouw persoonlijkheid maakt het lastig? Hoe ziet het eruit als alles niet werkt zoals je wil? Welke krachten, personen, gewoonten, apps duwen je de kant van het worst scenario op? Kun je daar iets aan doen? Schrijf niet alleen de ideale recensie voor je nieuwe jaar, maar maak ook een recensie voor de worst case-afloop of scenario’s waarin het niet goed loopt. Om daarna te bedenken wat je aan die negatieve krachten kunt doen.

Of je neemt een jaarthema voor het nieuwe jaar…

Eerder kon je op Frankwatching lezen dat een jaarthema een mooie manier is om tot gedragsverandering te komen. Een voornemen is meestal gebaseerd op een negatief sentiment en dan omgekeerd. En doelen zijn precies goed of helemaal fout. Als je dit jaar een bepaald bedrag extra wil verdienen, kan het zijn dat je het in augustus al binnen hebt of in februari zo achterloopt dat het onhaalbaar wordt. Is het in het eerste geval gelukt en in het tweede geval mislukt? Het doel bepaalt een norm die je soms aan het begin van het jaar niet kunt bepalen. En een jaar is lang. Wat als je handel ontregeld wordt door weer een boot dwars in een kanaal, een pandemie, een aswolk boven Europa, vogelgriep, een oorlog of energiecrisis? 10 kilo afvallen in twee maanden omdat je een fikse griep hebt, helpt je misschien je gewichtsverlies-doel halen maar verder… Voor veel gedragsverandering is een doel hit or miss, waarbij allerlei krachten je kunnen helpen en hinderen.

Een voornemen is meestal gebaseerd op een negatief sentiment en dan omgekeerd.

Een thema betekent dat je voor het jaar, of voor de winter, een woord of kort zinnetje kiest dat jou helpt keuzes te maken. Je kijkt terug op 2022 en ziet wat de thema’s en rode draden zijn. Wat zou je willen veranderen of toevoegen? En van alles wat je te binnen schiet, is dat wat je écht wil? Wat jou op allerlei terreinen gaat helpen? Dus niet te veel tegelijk en niet te sociaal wenselijk.

Terugblikken en vooruit kijken

Stel dat je terugblikkend op 2022 vindt dat je te vaak een lastig gesprek hebt uitgesteld, feedback niet gegeven hebt terwijl je dat achteraf heel terechte feedback vond, wel eens een project gedaan hebt terwijl je dat eigenlijk niet wilde doen. Die keren dat je je uitsprak of een vraag ergens over stelde, kreeg je positieve feedback van anderen waardoor je nog meer bevestigd wordt in het feit dat jij dit kunt en voor jezelf en voor anderen van nog meer waarde kunt zien. Je hebt bijvoorbeeld eens voorgesteld een vergadering met tien mensen te stoppen, omdat niemand echt voorbereid was en het doel onduidelijk bleef. Dat was best spannend om te doen, maar leverde uiteindelijk veel bijval op. Maar je hebt zeker zoveel vergaderingen uitgezeten die nergens naartoe gingen, hopend dat iemand er iets van zou zeggen. Dit alles kun je niet makkelijk in een doel gieten. Elke week één keer feedback geven? Dat slaat het heel erg plat.

Jouw jaarthema bepalen

Stel dat 2023 voor jou het jaar wordt van hardop nadenken. In plaats van te denken ‘waar gaat het over?!’ vraag je dat ‘Help me even: wat proberen we op te lossen? Ik mis een doel in de bespreking’. In plaats van een project te doen dat ‘echt iets voor jou is’, zeg je dat je dat nog niet direct ziet dus dat het goed is daarover door te praten. Of je geeft aan nog geen ja/nee te zeggen, maar er een nachtje over te willen slapen.

Elke keer als je een keuze te maken hebt, kun je het thema gebruiken om te zien of dat helpt. Dat kan variëren van een praktische keuze als wat je kiest in een restaurant tot de keuze om een project wel of niet te doen.

CPG Grey en Myke Hurley bespreken elk jaar hun jaarthema in de podcast Cortex. CPG Grey, beroemd van zijn uitlegvideo’s, heeft er ook een video over gemaakt.

Voorbeelden van thema’s:

• Het jaar van diversificatie
• Het jaar van verfijning
• Het jaar van minder
• Het jaar van orde
• De winter van lezen
• Het jaar van ruimte
• Het jaar van energie

Vragen die helpen bij het kiezen van een jaarthema

Door een terugblik op 2022 en een vooruitblik op 2023 aan de hand van een reeks vragen, kom je misschien makkelijker aan tekst, dan wanneer je naar een leeg vel papier staart.

• Hoe is het vergeleken met 1 januari 2022? Ben je rijker of armer, fitter of ongezonder, gelukkiger of ongelukkiger, energieker of slapper, ervaar je meer voldoening of meer onvrede? Waarom?
• Waren er in 2022 bijzondere verdiensten, zoals een gekregen bonus, een certificaat van een training of cursus, een betekenisvolle bedank-mail of aanbeveling via LinkedIn? Denk eens na of en hoe je in 2022 onderscheiden bent.
• Wat is iets bijzonders dat je hebt afgemaakt in 2022? Denk aan een project, artikel, boek, training of een event dat je hebt georganiseerd.
• Waar heb je in 2022 het meeste geld aan uitgegeven?
• Als je door je agenda of foto’s op je smartphone scrolt, wat waren dan bijzondere gebeurtenissen in 2022? Denk aan professionele momenten, momenten met familie of vrienden, sportieve momenten, momenten die financieel bijzonder waren of momenten waarop er veel gebeurde op het emotionele of spirituele vlak.
• Wat zijn belangrijke beslissingen die je in 2022 genomen hebt? En hoe kijk je terug op het proces van besluitvorming als op de beslissing? Dus zijn de mensen die je gesproken hebt om te overwegen een nieuwe baan te beginnen de juiste geweest? Waren de zaken die je overwogen hebt om te stoppen met dat vervelende project de juiste? Hoe kijk je terug op die keuze?
• Wat is zonder meer het beste advies dat je in 2022 gekregen hebt? Misschien was het een advies dat in het begin juist niet goed leek? Of heel lastig?
• Wat was, misschien in relatie tot de vraag hiervoor, het grootste risico dat je in 2022 hebt genomen?
• Welk citaat, boek of artikel kwam je tegen in 2022 en heeft je veel opgeleverd?
• Op welke drie personen heb jij in 2022 een grote, positieve invloed gehad?
• Wat was het mooiste compliment dat je hebt gekregen in 2022?
• Waarvan ben je blij dat je het (uiteindelijk) niet gedaan hebt of dat je ermee gestopt bent?
• Welke les heb je geleerd in 2022? En hoeveel ‘leergeld’ heb je betaald voor die les?
• Welke taken of projecten uit 2022 zijn nog niet af of bleken erg hardnekkig? Waarom?
• Wat heb je in 2022 niet kunnen verwezenlijken? Waarom niet?

Vervolgvragen bij het bepalen van je jaarthema

Als je de nodige tekst hebt of denkwerk hebt gedaan, kies of benoem je drie woorden die 2022 samenvatten. Als je vooruitkijkt naar het nieuwe jaar, dan kun je dezelfde oefening doen. Elke vraag over 2022 kun je omzetten naar wat je in 2023 wil meemaken. Een aantal andere vragen:

• Een opdracht die ik mezelf voor 2023 geef is…
• Ik zal dit jaar niet uitstellen…
• Wat ik in 2023 meer mee wil meemaken is…
• Op 31 december 2023 vat ik het jaar als volgt samen…
• Wat ik meer wil doen in 2023…
• Wat ik minder wil doen in 2023…
• Hoe een gemiddelde week eruit ziet in 2023…
• Voor mij belangrijke personen in 2023…
• Het meeste geld geef ik in 2023 uit aan…

Houd bij hoe het gaat

Als je een thema gekozen hebt, kun je dagelijks bijhouden hoe je het gaat met dat thema. Wat zijn wat indicatoren die je helpen om dagelijks te zien of je in de richting van je thema beweegt of juist niet?

De juiste indicatoren

Als 2023 het jaar van energie is, kun je dagelijks je gewicht meten. Maar de vraag is of je dat dé indicator is die jou helpt. Misschien is dat:

• voldoende stappen gezet
• avondwandeling gemaakt
• geen alcohol op weekdagen
• geen snacks of geen snacks na 20:00
• geen vlees of koolhydraten

Zoek naar indicatoren die je dagelijks een beeld geven van de vorderingen op jouw thema. Zoals:

• Heb ik voldoende stappen gezet?
• Zijn de belangrijkste taken gedaan?
• Heb ik mezelf iets ontzegd vandaag?
• Heb ik conflicten vermeden?
• Ben ik conflicten constructief aangegaan?
• Is mijn schermtijd goed?
• Heb ik initiatief genomen?
• Ben ik attent geweest?
• Heb ik nieuwe contacten gelegd?
• Ben ik beschikbaar genoeg voor anderen geweest?
• Heb ik vragen gesteld om kwesties te verhelderen?

Je kunt die dagelijkse check-in doen met een notitieboek, zoals de trackers in een bullet journal of in een notitie-app zoals Obsidian. Maar er zijn ook apps zoals Everyday waar je makkelijk een check-in kunt doen.

Bekijk één keer per week de data en kijk waar het lekker loopt en waar je iets kunt aanpassen. Het kan ook dat je te hoge ambities had en een paar trackers verwijdert.

Op naar succes in 2023

Een thema kan helpen keuzes te maken en stukje-bij-beetje de gewenste kant op te bewegen. Door een dagelijkse check-in en een wekelijks reflectiemoment kun je de balans opmaken en aanpassingen doen. Minder ambities? Andere trackers? Of juist de lat wat hoger leggen?