Een berggorilla of toch een chimpansee: welke apenbaas ben of heb jij? 🐵

Mensen en dieren hebben meer gemeen dan je denkt. Zo is, net als bij (veel) mensen, bij apen het aanzien bij soortgenoten een belangrijke factor. Yep, de wens om hogerop te komen hebben we geërfd van onze voorouders. Bij apen is er een drang tot hiërarchie en rangorde. Dat geeft ze duidelijkheid en voorkomt overbodige conflicten. Hm, herkenbaar?

Zo’n 3 jaar geleden liep ik stage bij Burgers’ Zoo. Op mijn laatste dag kreeg ik van Constanze Mager, bioloog en hoofd educatie bij Burgers’ Zoo, haar boek ‘Stoor nooit een vlooiende aap’ (affiliate). Deze zomer nam ik eindelijk de tijd het te lezen. Ik heb er een aantal interessante punten uitgehaald die ik graag met jullie deel.

Hiërarchie

Zoals ik in de inleiding al schreef, is er bij apen een drang tot hiërarchie en rangorde. In die jarenlange ervaring met hiërarchie hebben ze verschillende manieren van leiderschap ontwikkeld. Elke manier heeft sterktes en valkuilen en bij elke manier gaan ondergeschikten er anders mee om. En o ja, elke manier komt sterk overeen met menselijke leiderschapsstijlen.

Ontdekken welke apenbaas jij bent of hebt en hoe je daar het beste mee omgaat? Lees dan verder.

1. De berggorilla: de baas met natuurlijke autoriteit

Niet alleen kracht, maar ook vertrouwen en loyaliteit zijn bij de berggorilla belangrijk. Het is een stabiele factor. Hij is duidelijk dominant, maar geen krachtpatser die zich binnen de groep agressief opstelt.

Zijn sterke charisma zorgt ervoor dat zijn groepsleden hem altijd volgen, hij wordt gerespecteerd. Een wijze, vriendelijke baas die de rust in de groep bewaart. Maar aan concurrenten laat hij wel zijn spierbundels zien. Hij beschermt de groep.

Zo’n baas klinkt eigenlijk wel prettig, toch? Helaas past dit type leider niet bij elk bedrijf. Familiebedrijven en midden- en kleinbedrijven kunnen het wel hebben, omdat het persoonlijke aspect en loyaliteit daar vaak een grote rol speelt.

Ben je zo’n baas?

• Treed consequent op met woorden en daden.
• Zorg dat je laat zien dat je goed kunt handelen bij zakelijke bedreigingen en conflicten.
• Dit type leider is vaak conservatief. Gun daarom je medewerkers ook wat eigen inbreng.

Heb je zo’n baas?

• Je leidinggevende vindt loyaliteit en een respectvolle omgang heel belangrijk: leef dit ook na.
• Zijn je ambities groot en liggen ze niet op één lijn met wat je leidinggevende wil? Dan kun je het beste op zoek gaan naar een nieuwe baan. Een ‘zilverrugbaas’ zal niet snel instemmen met jouw vernieuwingsplannen.

2. Het gouden leeuwaapje: de ‘ik doe het zelf wel even’-baas

Het gouden leeuwaapje is een klein, maar zeer productief aapje. Deze soort brengt véél kinderen voort en veel taken besteden ze uit aan de oudste zoons en dochters. Maar ze dat zelfstandig laten doen? Dat vinden ze moeilijk.

Ze houden hun kinderen constant in de gaten en letten er voortdurend op of al het werk wel goed uitgevoerd wordt. Als ze ook maar een klein beetje het gevoel hebben dat iets niet helemaal goed gaat, nemen ze de kleintjes zelf weer over.

Ben je zo’n baas?

Als jij jezelf hierin herkent zul je dit lastig vinden, maar leren loslaten is echt belangrijk. Als een van je werknemers iets niet helemaal handig aanpakt, betekent dat niet het einde van de wereld. Geef je medewerkers vertrouwen. Natuurlijk wil je fouten voorkomen, maar soms is het ook goed jezelf eraan te herinneren dat je werknemers het meeste leren van fouten en zélf een oplossing moeten bedenken.

Heb je zo’n baas?

Laat je baas regelmatig weten hoe het ervoor staat met taken die hij je heeft toevertrouwd. Zo bouw je vertrouwen op. Deze baas vindt het fijn om te weten wanneer het tijd is om ‘in te grijpen’.

Ben je iemand die houdt van zelfsturing en eindverantwoordelijkheid? Dan is deze leiderschapsstijl niet motiverend voor jou en houdt het je groeiproces tegen. Kom dan voor jezelf op ga op zoek naar een baan met een leidinggevende die wel bij jou past.

3. De orang-oetan: achtergrondbaas

Misschien herken je het wel: zo’n leidinggevende waar je maar één keer per jaar wat van hoort of waarvan iedereen zich afvraagt wat diegene eigenlijk de hele dag doet. Orang-oetans leven semisolitair, maar er is altijd één volwassen mannetje in de hoogste rang. Hoe hij van zich laat horen? Elke ochtend even heel hard roepen, zodat de hele groep weet waar hij uithangt.

Proactief anderen benaderen, onderlinge conflicten oplossen… Dat doet hij allemaal niet.

Ben je zo’n baas?

• Bedenk je waarom je dit type baas bent. Is het een overvol takenpakket waardoor je niet aan leidinggeven toekomt, of ben je in deze functie van leidinggevende gerold terwijl je dat niet per se wilde? Als dat zo is, doe er dan wat aan en ga bij jezelf na of een leidinggevende rol wel iets voor jou is.
• Ligt dit type baas gewoon in jouw karakter? Kies dan medewerkers die niet constant om je aandacht vragen. Kan dat niet? Dan is een andere functie misschien beter, want veel werknemers worden niet gemotiveerd door een afstandelijke en onverschillige leider.

Heb je zo’n baas?

• Vraag niet te veel aandacht van je baas en vertel je baas niet over elk succes of probleem.
• Ben je gemotiveerd en zelfstandig? Maak vooral gebruik van alle ruimte en vrijheid die je krijgt om zelf verantwoordelijkheid te nemen.
• Heb je veel coaching nodig? Dan is dit zeker geen baas die jou tot je recht laat komen.

4. De kuifmakaak: ‘ik ben een van jullie’-baas

Heb je (de Amerikaanse versie van) de serie ‘The Office’ gezien? Een van mijn favorieten. Tijdens het lezen over de kuifmakaak moest ik vooral denken aan Michael Scott.

De kuifmakaak heeft een hele relaxte leiderschapsstijl, er heerst een platte hiërarchie. De wil van de baas is niet altijd wet. Andere apen in de groep spreken zonder angst hun ongenoegen uit over het gedrag en de keuzes van de leider, maar er heerst altijd een vrij ontspannen sfeer.

De groep komt makkelijk met elkaar in contact en respect en aanzien ontstaat door de kwaliteit van onderlinge relaties. De leider? Die doet gewoon mee. Hij stelt zich niet dominant op, maar communiceert en interacteert volop met de groep.

Ben je zo’n baas?

• Social butterfly, zorg ervoor dat je vriendschappelijkheid niet je valkuil wordt. Zoals ik aan het begin van het artikel al benoemde: mensen hechten waarde aan hiërarchie.
• Kuifmakaken leven op een eiland zonder bedreiging, er is geen concurrentie dus. Helaas zijn er niet veel bedrijven die geen concurrentie hebben, het is dus nodig dat jij daar wel mee bezig bent.
• Ga bij jezelf na of jouw zachte aanpak je capaciteiten niet doet ondersneeuwen. Zorg ervoor dat je altijd serieus genomen wordt.
• Let ook op informele leiders in je team en of die jouw leiderschap niet overnemen.

Heb je zo’n baas?

Dat is vast fijn! Er zal een gezellige werksfeer zijn op kantoor. Hou er wel rekening mee dat deze baas misschien niet goed presteert als er een crisis is binnen de organisatie. Zekerheid zal je daardoor niet altijd hebben.

5. De wanderoe (baardaap): sociaal geïsoleerd

De wanderoe is streng en sociaal geïsoleerd. Mannetjes en vrouwtjes hebben hun eigen rangorde, maar toch gedragen de mannetjes zich dominant tegenover de vrouwtjes. Zij zijn de baas.

Dat voelt de groep ook. Groepsleden zijn altijd waakzaam: zitten ze in de weg? Moeten ze plaatsmaken voor de baas? Ondertussen zit de baas ergens op een afstand in zijn eentje, sociaal is hij niet.

Ben je zo’n baas?

Waarschijnlijk word je niet snel uitgenodigd voor een borrel of uitje en dat vind je prima. Er is te veel afstand tussen jou en je medewerkers en dat voelen zij ook. Er is geen ruimte voor informeel gedrag, al is de sfeer wel fijn. Je zorgt dat je team functioneert en taken volbrengt.

Heb je zo’n baas?

Waarschijnlijk ben je vooral loyaal aan het bedrijf waar je werkt en niet zozeer je baas. Als er een nieuwe leider komt, vindt iedereen dat wel prima. Als je het goed vindt dat jouw baas zich daadwerkelijk ‘bazig’ gedraagt, zelfs als hij nieuw is, pas jij goed bij een organisatie met zo’n leidinggevende.

6. De chimpansee: de opvliegende tacticus

Bij chimpansees zijn de mannetjes met hun lichamelijke overwicht de baas, maar zonder de steun en sociale vaardigheden van vrouwtjes komen ze nergens. Vriendjespolitiek en een opvliegend karakter: dat brengt ze naar de top.

Ze zijn met grote groepen en het is aan de leider om alle sleutelspelers in die groep op het juiste moment te ontmoeten en te beïnvloeden. Vriendjespolitiek wordt niet onder stoelen of banken gestoken. En af en toe laat hij even zien wie de baas is met imponerend gedrag. Raakt hij daarbij een groepsgenoot? Dan zit hij daar totaal niet mee. Dan weet iedereen tenminste wie de baas is.

Ben je zo’n baas?

• Herken jij jezelf wel een beetje in het constant bezig zijn met bondgenootschappen en politieke spelletjes? Let erop dat je niet te onberekenbaar overkomt en te snel van aanpak en coalitiegenoot wisselt. Daar win je geen respect mee.
• Blijf transparant over je strategie, anders kunnen je plannen chaotisch overkomen (ook al voelt dat voor jou niet zo).
• Let erop dat je niet te vaak (of liever helemaal niet) het kantoor binnen komt walsen en een sneer uitdeelt wanneer je wil. Niet iedere werknemer kan hier goed tegen en zo loop je het risico op een toename van ziekteverlof of verloop.

Heb je zo’n baas?

• Persoonlijk zou ik niet blij worden van zo’n baas. Hou er rekening mee dat je baas zomaar kan ontploffen bij de kleinste dingen en simpelweg onberekenbaar is.
• Trek het je niet persoonlijk aan, het zit in het karakter om zich zo te gedragen en als het naar jou toe gebeurde stond je waarschijnlijk nét op de verkeerde plek. Kwestie van slechte timing.
• Kan je (onterechte) kritiek en boosheid makkelijk van je af laten glijden? Dan is zo’n baas voor jou geen probleem.

7. De bonobo: ‘ik ben echt super belangrijk’-baas

Een apensoort waar het vrouwtje de baas is! De mannen zijn misschien groter en sterker, maar zonder hun moeder hebben ze de groep niks te vertellen. En toch gedragen ze zich alsof zij het voor het zeggen hebben. Ze doen stoer en alsof ze ontzettend belangrijk zijn.

Zo iemand waarvan iedereen zich afvraagt: hoe ben jij in vredesnaam in die positie terechtgekomen? Ondertussen weet iedereen dat diegene helemaal niet de baas is en diegene weet het zelf ook. Ze zijn officieel tot leidinggevende benoemd, ook al hebben ze de touwtjes niet in handen.

Lege praatjes en pronken met de resultaten van anderen, daar zit niemand op te wachten. Vaak komen ze ook met nieuwe initiatieven, maar hebben niet de daadkracht om die uit te werken. Niemand neemt deze ‘baas’ dan ook serieus.

Ben je zo’n baas?

Je denkt vast: ‘Wie, ik? Nee hoor!’ Niemand geeft dat graag van zichzelf toe, denk ik. Denk je het stiekem wel? Dan wordt het tijd om je echte kwaliteiten te laten zien en je medewerkers daarvan te overtuigen. Privé lukt dat je waarschijnlijk ook gewoon, dus waarom op je werk niet? Verdien je respect.

Heb je zo’n baas?

In het begin kon je er misschien om lachen, lekker roddelen met je collega’s over die gekke blaaskaak, maar uiteindelijk wordt het vermoeiend. Pas op dat je na langere tijd niet te cynisch en kritisch wordt, daar word je niet gelukkiger van. En wees geduldig, want vaak krijgt de bonobo-baas op latere leeftijd zelfvertrouwen. Dan is dat stoere gedrag niet meer zo belangrijk en wordt diegene wat rustiger.

Herkenbaar?

Misschien springt een van deze leiderschapsstijlen er voor jou wel uit en denk je: die herken ik! Bij jezelf of bij een ander. Of je herkent een mix van verschillende stijlen in jezelf of iemand anders, dat zou ook niet gek zijn. Ik hoop in ieder geval dat dit artikel je inzicht biedt in verschillende leiderschapsstijlen en hoe je ermee om kunt gaan.

Als je het interessant vindt om meer te leren over hoe dieren samenwerken en wat wij daarvan kunnen leren, dan raad ik het boek Stoor nooit een vlooiende aap (affiliate) zeker aan! Ik heb het met veel plezier gelezen en de informatie die je in dit artikel leest, vind je daar nog veel uitgebreider.