Grenzen stellen doe je zo: 100 manieren om ‘nee’ te zeggen

‘Wat er zojuist gebeurde was niet oké.’ Wanneer was de laatste keer dat je die quote hebt uitgesproken in verband met je werk? En was dat tegen een vertrouwde collega, een vriend of je partner? Of tegen je manager in een teambijeenkomst voor de hele groep? De kans dat dat laatste het geval was, is klein. Veel mensen vinden het namelijk ingewikkeld en eng om in werksituaties hun grenzen aan te geven.

Op het moment van ingrijpen stel jij je kwetsbaar op. Al gauw krijg je het idee dat er nogal wat op het spel staat: je positie, je geloofwaardigheid, misschien zelfs je baan. Wat als niemand het met jouw kritiek eens is… Of je geen bijval durft te geven?

Mijnenveld van communicatie

In het boek ‘Iets met grenzen stellen’ (affiliate) pleit trainer, spreker en auteur Iris Posthouwer voor ‘duidelijkheid zonder gedoe’. Ze geeft werkwijzen, tips en adviezen om je weg te vinden in het sociaal mijnenveld van communicatie rondom grenzen. Soepel ‘nee’ zeggen speelt daarbij een cruciale rol. In dit artikel som ik een aantal manieren op, die jou aanvaringen of onbegrip kunnen besparen.

Vooraf is het nuttig om vast te stellen dat een grens ‘een plek van uitwisseling’ is. Posthouwer benadrukt: jouw grenzen zijn afspraken met jezelf. Je kunt ze niet opleggen aan een ander. Hoe een ander op jouw grenzen reageert, heb je niet in de hand. Maar waar je wél controle over hebt, is hoe jij duidelijk maakt welk gedrag jouw grens overschrijdt. ‘Je hebt de zorgplicht over jouw behoeften en emoties,’ aldus de auteur.

Emoties indammen

‘Kappen nou!’, ‘Dit is de druppel!’, ‘Af!’. Alle drie gelden ze als emotionele, weinig subtiele uitroepen. En laat emotie de communicatie nou net een stuk ingewikkelder maken. Het advies is dan ook om je gevoelens niet de volle ruimte te geven in de manier waarop je jouw feedback geeft. Heftige gevoelens van de één roepen gelijk ook heftige gevoelens op bij de ander. En voor je het weet is de situatie nog veel ongemakkelijker of zelfs onveilig geworden. Dat wil je niet.

Besef dat een grens geen scherpe scheidslijn is, maar een gebied waar je al doende uitvindt waar je gevoel omslaat van ‘op je gemak’ naar ‘oncomfortabel’. Dat uitvogelen gebeurt aan minimaal twee kanten. Relaties worden over het algemeen beter na het vaststellen van grenzen. ‘Als iedereen weet waar ie aan toe is, voorkomt dat slepende misverstanden,’ aldus Posthouwer. ‘Bovendien vergroten grenzen je gevoel van regie.’

Traumatisch drieletterwoord

Nee. Het woord alleen al blijkt negatieve schokjes door ons lijf te jagen, zeggen wetenschappers. Het zou volgens hen iets te maken hebben met onze kinderjaren, waarin dat ene woord hevige effecten had op onze gemoedstoestand. (Het hing destijds meestal samen met straf of gevaar.) Reden te meer om te oefenen op hoe we het uitspreken – of hoe we er een milde context aan geven. Zo’n traumatisch drieletterwoord vereist een zachte landing.

Een paar voorbeelden uit het boek, die de pijn wat verzachten in situaties waarin iemand jou om een gunst vraagt die je niet wil of kan uitvoeren:

• Jammer, dat gaat niet.
• Hm, dat is niet mijn ding, vrees ik.
• Oei, mijn talenten liggen op een ander vlak.
• Ik pas even.
• Ik ga nee tegen je zeggen.

Kraakhelder

Vooral die vooraankondiging vind ik wel een mooie. ‘Ik moet je teleurstellen’ is een vergelijkbare. Net als zinnen die starten met ‘Ik vrees…’ of ‘Ik ben bang…’ of ‘Helaas’. Dat maakt je afwijzing minder hard en direct, terwijl je boodschap toch overeind blijft. Met zulke woorden toon je ook begrip voor de ander. Tip: voel je ook niet altijd verplicht om een reden te geven. Stel dat je zegt: ‘Ik heb geen tijd.’ Dan vuurt je gesprekspartner ongetwijfeld de vervolgvraag af: ‘Wanneer wel?’ Als je iets echt niet wil, kun je maar beter kraakhelder communiceren. Geen smoesjes, geen halve waarheden.

‘Ik ga iets zeggen…’

Hoe pak je het aan bij situaties waarin iemand jou een onveilig of onprettig gevoel geeft? Ook daar geeft Posthouwer het advies om niet meteen in het diepe te springen. Creëer een moment en kondig aan dat jou iets van het hart moet. Een oneliner als ‘ik ga iets zeggen’, het schrapen van je keel of het noemen van de naam van de persoon in kwestie kan al vrij duidelijk aangeven dat er een serieus verzoek op komst is. ‘Wacht even, Vincent.’

Als je uiteindelijk benoemt wat je dwars zit, is het wijs om rekening te houden met de impact die jouw statement zal hebben op de ander. De schrijver van het boek oppert om in je boodschap een ‘ego-uitweg’ voor de ander te creëren. Bijvoorbeeld: ‘Je bedoelt het waarschijnlijk niet gemeen, maar…’ of ‘Het gebeurt vast niet expres’. Zo’n subtiele toevoeging verkleint de kans op een heftig conflict of een vroegtijdige escalatie.

Uitwisseling

Geef de ander ruimte om hierop te reageren, maar neem daarna ruim de tijd om duidelijk te maken wat voor effect het gedrag van de ander heeft op jou. Het gesprek over grenzen draait om die onderlinge uitwisseling van intentie en uitwerking, van emotie en ratio, van oorzaak en gevolg.

Da’s een pittige opgave, want sinds onze jeugd gaan wij mensen die confrontatie het liefst uit de weg. We hebben daardoor weinig ‘ervaring met aanvaring’. Het gouden advies is dus: ga ermee experimenteren. Door rustig op te bouwen, van onschuldige conflicten tot de grotere struikelblokken in je werk of persoonlijke leven, zal je het zelfvertrouwen en de woordkeus vinden die jou de baas maken over je grenzen.

Opbokken met je FOMO!

Klein beginnen helpt. Start in je gezin of vriendengroep met het afwijzen van zaken die niet meteen gigantische gevolgen hebben. Sla een dansavond over, zeg nee tegen het vijfde rondje, geef toe dat je behoefte hebt aan rust. Maar het startpunt kan ook een afspraak zijn die jij met jezelf maakt: zet bijvoorbeeld je sociale media een dag uit. Opbokken met je FOMO! Of plan een aantal meditatiemomenten, strandwandelingen en museumbezoeken in. Neem rust serieus: lang leve de luiheid!

Handvatten en tips

Grenzen stellen is en blijft lastig. Maar het boek ‘Iets met grenzen stellen’ (affiliate) geeft je zó veel handvatten en tips dat je de volgende keer bij een ongewenste situatie een stuk beter beslagen ten ijs komt. Het is fijn geschreven: de no-nonsense-stijl van Iris Posthouwer (ook bekend van het boek Small Talk Survival) houdt de boodschap scherp, maar de toon licht.

Opgelet, iedereen die een abonnement heeft op woorden inslikken om de lieve vrede te bewaren, conflicten uit de weg gaan of over zich heen laten lopen. Jouw grenzen mogen er zijn. Dus duik in dit boek en verzamel jouw meest passende 100 manieren om de nee-boodschap te formuleren. Vanaf hier: verder!