AI-oplossing maakt informatie toegankelijker voor miljoenen Nederlanders
Tekst vaak te moeilijk voor miljoenen Nederlanders: AI biedt oplossing
In Nederland hebben ongeveer 3 miljoen volwassenen (16 tot en met 75 jaar) moeite met lezen en schrijven, volgens cijfers van het CBS en Stichting Lezen en Schrijven. Het gaat vaak om alledaagse situaties waarin mensen brieven van de overheid, medische instructies of verzekeringsdocumenten niet begrijpen. Dat leidt tot gemiste afspraken, misverstanden en maatschappelijke kosten die naar schatting € 1,13 miljard per jaar bedragen.
De gevolgen zijn zichtbaar in verschillende domeinen. Bij gezondheidsinformatie heeft naar schatting 25 tot 33 procent van de volwassenen moeite om informatie goed te begrijpen en toe te passen in de praktijk. Op financieel vlak haalt ongeveer 35 procent de streefscore voor financiële geletterdheid niet. Daardoor missen mensen belangrijke informatie, stellen zij keuzes uit en ervaren zij blijvende onzekerheid.
De urgentie van dit probleem staat jaarlijks centraal tijdens de Week van Lezen en Schrijven, die dit jaar van 8 tot en met 15 september plaatsvindt. Maatschappelijke organisaties vragen in die week aandacht voor de miljoenen Nederlanders die moeite hebben met lezen en schrijven. Ook media, bibliotheken, gemeenten en zorginstellingen haken daarbij aan. Nieuwe technologieën die bijdragen aan betere toegankelijkheid sluiten direct aan bij de doelstellingen van deze campagne.
Pogingen om teksten begrijpelijker te maken leiden vaak tot sterke vereenvoudiging. Daardoor gaat nuance of vaktaal verloren, terwijl iedere lezer juist andere informatie nodig heeft. “Te simpele teksten doen vaak geen recht aan de boodschap. De één wil details, de ander een korte samenvatting. Met Capibaira krijgt de lezer zelf de regie over hoe informatie wordt gepresenteerd,” zegt Gijs van der Wal, oprichter van de Amsterdamse startup Capibaira.
Capibaira heeft een AI-oplossing ontwikkeld die digitale teksten automatisch beschikbaar maakt op verschillende leesniveaus. Informatie verschijnt in overzichtelijke blokken met duidelijke titels en icoontjes. Moeilijke woorden en vaktermen krijgen een korte uitleg en de oorspronkelijke tekst blijft altijd beschikbaar voor wie meer detail wil. Daarnaast bevat de oplossing een tekst-naar-spraakfunctie, zodat informatie ook kan worden beluisterd.
De technologie kan worden geïntegreerd in websites en apps en is daardoor breed toepasbaar. Mogelijke toepassingen zijn een zorgverzekeraar die naast de originele brief een vereenvoudigde versie met audio aanbiedt, een gemeente die inwoners via een aanvraagpagina door een procedure leidt en een bank die klanten een samenvatting van algemene voorwaarden geeft. Het doel is om informatie toegankelijker te maken, met behoud van betrouwbaarheid.
Onderzoek van Toezicht Sociaal Domein laat zien dat laaggeletterdheid bij Nederlandstalige volwassenen vaak niet wordt herkend, waardoor zij niet altijd de juiste ondersteuning ontvangen. Onbegrijpelijke communicatie leidt tot gemiste toeslagen, bezwaarprocedures en extra druk op dienstverlening, terwijl duidelijke taal misverstanden voorkomt, vertrouwen vergroot en mensen zelfredzamer maakt. Heldere communicatie bespaart bovendien kosten en draagt bij aan een inclusieve samenleving waarin iedereen toegang heeft tot essentiële informatie.
