Een Beter Bonus? Beter van niet: verzuimcijfers zeggen niet alles

Sommige organisaties hebben een laag verzuimcijfer, maar dat zegt niet alles. Want wat we niet meten is hoeveel mensen wel aan het werk gaan, maar niet volledig inzetbaar zijn. Dit heet roze verzuim (presenteïsme). Afhankelijk van de werkcultuur kan dit meer of minder spelen. Met de equivalent van ‘met een snotneus doorlopen getuigt toch van een goede arbeidsethos’. (En ‘de jeugd van tegenwoordig’ meldt zich wel heel snel ziek, wordt er in sommige kringen wel eens gezegd). Afgeven op een jongere generatie is al oud als de weg naar Rome. Maar doorlopen met een snotneus ook.

Eén ziektedag laat 25% minder mensen besmetten op het werk, 2 dagen tot wel 40%. Je kan daarom wel raden waarom veel ouders met jonge kinderen vaak aan de beurt zijn als ze kinderen op de opvang hebben. Een (buik)griep hoort bij de secundaire arbeidsvoorwaarden. Dit is één van de redenen dat het verzuim bij de pilots op basis van de 4-daagse werkweek in de kinderopvang geen verlaging in absenteïsme zag.

Werk, school en kinderopvang zijn besmettingshaarden. Even tot hier maakte er een mooi item over, je kind met een paracetamol toch naar de opvang brengen. Dit heeft natuurlijk alles te maken met de druk die ouders voelen om aan het werk te gaan.

Nu komt het einde van het jaar – de sjoemelperiode – er weer aan, samen met een periode van griep, minder daglicht en een verlaagd energieniveau. Met de winterdepressie in de ene hand en griep in de andere is het weer een feest voor verzuimland.

Een ‘Beter Bonus’

Zo zijn er methodes om mensen zich niet ziek te laten melden. Denk bijvoorbeeld aan een ‘Beter Bonus’. Als je minder dan 1-3% ziek bent dan krijg je aan het eind van het jaar een bedrag uitgekeerd. Letterlijk een bonus voor niet ziek zijn en voor aanwezigheid (presenteïsme). Je kan je afvragen hoe solidair het is en in hoeverre het getuigt van vertrouwen in je medewerker. Toch blijkt deze methode populair. Evenals: de eerste werkdag is voor jezelf (het is vaak nog wel zo dat je 2-3 dagen op jaarbasis hebt om eerst in te zetten).

Grote kans dat als je zulke methodes ingevoerd hebt, mensen zich dan niet ziek melden, maar aan het werk gaan terwijl ze eigenlijk niet volledig inzetbaar zijn (presenteïsme). Alles om maar niet de Beter Bonus mis te lopen. Of als het er om spant, nemen ze een vakantiedag op.

Evenals organisaties waarbij de eerste ziektedag voor jezelf is (mensen zijn dan nooit maar 1 dag ziek en gaan ruimschoots compenseren voor zo’n maatregel. Mensen weten systemen heel goed te bespelen).

Wat veel organisaties niet beseffen is dat presenteïsme schadelijker is dan absenteïsme. Omdat het niet alleen zorgt voor minder productiviteit, maar ook langer herstel en meer fouten. En vaak minder werkplezier. Het kan in het geval van een verkoudheid ook weer andere mensen aansteken en een domino-effect creëren. Ook verminderde motivatie is besmettelijk.

Zo’n bonus is achterhaald

Beter Bonussen zijn wat mij betreft dan ook funest, achterhaald en simpelweg slecht management. Als HRM een APK-keuring zou hebben kom je daar niet meer de weg mee op. Misschien druk je op korte termijn het verzuimcijfer ermee, maar op langere termijn zorg je ervoor dat mensen zich minder snel ziek melden, voor een langere tijd minder productief zijn en minder gemotiveerd zijn. Zo neemt de kans op langdurig verzuim toe. Dan is het een typisch geval: operatie geslaagd, patiënt overleden. Je drukt op papier de verzuimcijfers, maar verlaagt het algehele resultaat.

Zo’n Beter Bonus past ook niet bij organisaties die zeggen op basis van vertrouwen (en intrinsieke motivatie) te werken. Het past meer bij een organisatie waar het een schoolvoorbeeld is van wantrouwen en mensen prikkelen (omdat men uitgaat van de afwezigheid van intrinsieke motivatie). Maar wat veel mensen zich niet beseffen is dat mensen zich niet zomaar ziek melden. Daar vindt vaak al een interne dialoog plaats, een gevoel van verantwoordelijkheid naar collega’s en klanten/patiënten, maar ook geen ‘watje’ willen zijn. Voel je je schuldig als je je ziek meldt tegenover je collega’s? Grote kans dat je doorloopt tot het echt niet meer kan (met langdurig verzuim tot gevolg).

We denken dat een ander zich eerder en makkelijker ziekmeldt dan wijzelf. We hebben dus vooral te maken met een verkeerd beeld van ‘de ander’ of een iets te optimistisch beeld van onszelf (als je hier meer over wil weten, bekijk eens de onderzoeken van Dan Ariely over eerlijkheid).

Zo blijkt dat we de motieven van anderen eerder in twijfel trekken. ‘Ik werk vanuit intrinsieke motivatie, mijn collega werkt voor het geld.’ Of ‘ik ben volledig eerlijk’ (maar neem wel een potlood van het werk voor je mee).

Natuurlijk blijft het verzuimcijfer een indicator. Maar zoals met alle indicatoren: ze vertellen niet het hele verhaal. Dat geldt in het bijzonder voor verzuim. Wil je dat echt aanpakken? Gebruik dan geen Beter Bonussen, maar zet in op bredere organisatieverandering, dat werkt veel beter als het gaat om het welzijn verbeteren op het werk.