We zijn allemaal tovenaarsleerlingen

Het is tweede kerstdag, en het is in de Ziggo Dome, de middagvoorstelling van Disney’s Fantasia. Er zitten zo’n tienduizend mensen, ouders en veel kinderen. Een groot symfonieorkest speelt onder andere fragmenten uit de Notenkrakerssuite, Le Sacre du Printemps, Urendans en de Pastorale, terwijl op een enorm scherm bijbehorende fragmenten van Disney’s Fantasia worden getoond. Ingehuurde aanelkaarprater Robert ten Brink heeft het over Camille de Saint Saëns. Talking head.

De tovenaarsleerling

Tegen het einde van de middag komt het filmpje van de Tovenaarsleerling langs. Het sprookje is gebaseerd op een gedicht van Goethe, der Zauberlehrling en voor Disney’s Fantasia werd de muziek van componist Paul Dukas gebruikt.

Het verhaal. Als de oude tovenaar de werkplaats verlaat moet leerling Mickey Mouse zijn vervelende dagelijkse schoonmaakwerk doen en daarbij moet hij veel emmertjes water halen. Mickey pakt de hoed van de tovenaar, oefent een toverspreuk op een bezem met de opdracht om water te gaan halen. Het werkt. De bezem wordt enthousiast, te enthousiast, de vloer komt onder water te liggen. In wanhoop pakt Mickey een bijl en splijt Mickey de bezem in twee stukken. Elk van de stukken wordt echter weer een water halende bezem. Er is bijna een vloedgolf op het moment dat de oude tovenaar weer terugkomt en de betovering weet te breken. Alles is weer goed, einde verhaal.

Sociale media als getoverde robots

Mickey had een robot getoverd, en deze robot deed met een monomaan plichtsbesef wat hem was gevraagd. Misschien zijn Whatsapp, Facebook, Twitter, Instagram, Snapchat, LinkedIn, noem ze maar, verschijningsvormen van kleine robotjes. Wij, onervaren leerlingen, hebben ze geïnstalleerd en betoverd met een gebruikersnaam en wachtwoord en vervolgens gaat het appje emmertjes boodschapjes voor ons halen. En nog een emmertje. Je logt met het ene bezempje in bij het andere, ze zitten in elkaar verstrengeld, en ze brengen een vloedgolf van woorden en beelden naar ons.

Ze doen precies wat we ze gevraagd hebben te doen. We vroegen om aandacht, en die krijgen we. We weten alleen niet meer hoe ze te stoppen zijn. Ze zijn voor zichzelf begonnen.

De drie wetten van Asimov

Zou de robot de drie wetten van Asimov kennen? Eerste wet: een robot mag een mens geen letsel toebrengen. Tweede wet: een robot moet doen wat de mens hem opdraagt, tenzij dit strijdig is met de eerste wet. Derde wet: een robot mag zijn eigen bestaan beschermen, tenzij dit strijdig is met de eerste of tweede wet.

Ook neuroloog Jansen Steur heeft ooit de eed van Hippocrates afgelegd. En de bankiers-eed gaat er niet voor zorgen dat er nooit meer een woekerpolis of libor-fraude komt. Geen accountants-eed had het accountants-leed van nu voorkomen. Het is uiterst twijfelachtig of de door de mens ontwikkelde robot-appjes zich ook maar iets van de wetten van Asimov zullen aantrekken.

Controle

Het orkest in de Ziggo Dome speelt door. Vanaf de eerste ring zie je goed hoeveel mobiele schermpjes er beneden in de lucht hangen. Er mogen geen opnames worden gemaakt, was gezegd. Het is een zinloze vraag. De robot-appjes hebben de controle over ons. De leerlingen kijken naar de schermpjes, en de schermpjes zien hoe de oude tovenaar terugkomt. Bedremmeld geeft Mickey hem zijn hoed terug. En de bezem. En Mickey gaat met twee emmertjes op pad. Water halen.

Deze column werd eveneens gepubliceerd in Het Financieele Dagblad.

Foto intro met dank aan Fotolia.