Hoe ver kun je gaan? De dictatuur van het internet

Begrijp me goed, een jurist ben ik niet. Juridische uitgangspunten en formuleringen laat ik graag aan juristen over. Begrijp me goed, een ethicus ben ik niet. Ethische beschouwingen laat ik graag aan ethici over. Me zorgen maken mag ik wel.

Een ontwikkelde maatschappij heeft een gedragscode, een stelsel van regels dat beschrijft hoe je met elkaar omgaat. Wat toegestaan is en wat onwenselijk is. Dat kan variëren van bumperkleven tot verkrachten. Van stalken tot moorden. Van een kleine greep uit de kassa tot een grote mond tegen een brandweerman in functie. Daar hebben we afspraken over gemaakt, en deze worden vastgelegd in de Grondwet, in een burgerlijk wetboek of in een huisreglement.

Een ontwikkelde maatschappij heeft ook landsgrenzen. De invloed van een grondwet en een burgerlijk wetboek beperkt zich tot de landsgrens, een huisreglement behandelt meestal het gedrag in en rond het huis. Tot zover geen verrassingen.

Iets wat in Nederland mag (”Fuck de koning!”) mag niet zomaar gezegd worden in Turkije (”Fuck de president!”). Onder welke jurisprudentie valt iemand die ‘fuck het staatshoofd’ twittert of facebookt, zonder daarbij te vermelden wie met het staatshoofd bedoeld wordt?

Onder welke jurisprudentie valt iemand die ‘fuck het staatshoofd’ twittert of facebookt, zonder daarbij te vermelden wie met het staatshoofd bedoeld wordt?

Een wereldwijde censuur-politie

Welnu, we hebben een wereldwijde censuur-politie die zichzelf de bevoegdheid heeft verleend om haat-spraak of haat-beeld binnen een dag van de meestgelezen sites op deze wereld te verwijderen. Vorige week werd bekend dat Google, Facebook, Twitter en Microsoft het eens zijn geworden over een ‘code of conduct’ waaraan de sites in Europa (huh, toch weer grenzen?) zich zouden moeten houden, zo meldt MIT Technology Review. “We laten de tweets rijkelijk vloeien”, zegt Karen White, Twitter Europa. “Maar er is een duidelijk verschil tussen vrijheid van meningsuiting en haatzaaiend- of tot geweld aanzettend gedrag”.

Dan moet mevrouw de moraal-Twitter ons maar eens haarfijn uitleggen wat het verschil is. En of dat in Sarajevo hetzelfde wordt ervaren als in Kopenhagen. En of het eerste niet een middel is (vrijheid van meningsuiting) en het andere een doel (haat zaaien). En het is al helemaal de vraag of Karen White, hoofd pr van Twitter Europa, daar iets over te zeggen heeft voor ons allemaal. Net zozeer dat het de vraag is of het controlerend orgaan van de grootste uitgever ter wereld, het internet namelijk, door een senaat bestaande uit vertegenwoordigers van Google, Facebook, Twitter en Microsoft moet bestaan. Nee, dat is natuurlijk helemaal geen vraag. Het is volstrekte onzin (overigens, ik vraag me af wat Microsoft in dit rijtje doet. De muis die met de olifanten mee de houten brug over wandelt en ”wat een kabaal, zeg” roept).

We hebben onze eigen dictatuur gemaakt

Het probleem is dat we het zelf allemaal zo ver hebben laten komen. Door massaal gebruik te maken van YouTube (Google), Twitter en Facebook, hebben we onze eigen dictatuur gemaakt. In netwerkland geldt als nergens anders het ‘the winner takes all’-adagium. Een filmpje dat niet op YouTube staat, is geen filmpje. Een haat-berichtje dat niet in de Twitter-snelkookpan druppelt, zal geen haat zaaien, en als je niet bestaat op Facebook, besta je niet in het echte leven.

De gebruikers hebben massaal gestemd op een leverancier en moeten dus ook niet raar opkijken als die leverancier de spelregels gaat bepalen. Dat heet macht.

Een recent voorval in de ‘oude’ wereld

Uitgever De Bezige Bij – onder andere uitgever van succesauteur Tommy Wieringa – brengt een boek uit van de Vlaamse publicist Abou Jahjah. Het boek ‘Pleidooi voor radicalisering’ is volgens sommige schrijvers antisemitisch. Wieringa vindt Abou Jahjah een troebele denker, volgens zijn column in het Algemeen Dagblad. En wat doet auteur Wieringa? Hij gaat in 2017 een boek uitbrengen bij een andere uitgever. Niks aan de hand, of je het nu eens bent of niet met Wieringa of De Bezige Bij. Zoiets heet vrije marktwerking. Daar heb je wel meerdere uitgevers voor nodig.

Terug naar het consortium

De infrastructuur lokt gebruikers. Als de ratten van Hamelen lopen we de fuik in, achter de vanger aan. En dan kijken we er raar van op als de man met de fluit niet alleen fluit blijkt te spelen, maar ook nog iets vindt van ons. Zijn we er toch ingetuind, met dank aan Herman Kuiphof.