Een rechtszaak winnen met ChatGPT: het stappenplan

Onlangs spande ik een rechtszaak aan tegen een overheidsinstantie, die ik tuchtrechtelijk laakbaar* achtte. Zelf heb ik geen juridische achtergrond, maar omwille van de kosten en persoonlijke interesse in AI, heb ik ervoor gekozen geen advocaat in de arm te nemen en me volledig te laten assisteren door ChatGPT. Na twee zittingen en zelfs een hoger beroep, kreeg ik gelijk!
Het leek me een leuke uitdaging en persoonlijke ontwikkeling om dit met ChatGPT 4o te proberen en te kijken of dit wondermiddel mij ook in dit aspect van mijn leven kon assisteren. Mijn juridische kennis is gering. Als zelfstandig ondernemer opgeleid in bedrijfskunde en verandermanagement, heb ik geen juridische achtergrond behalve een semester ‘recht’ en een aantal zakelijke geschillen. Met dit principiële privé-geschil tegen een overheidsinstantie kon ik niet alleen weinig verliezen, maar zou het gebruik van ChatGPT kosten, uitzoekwerk en tijd besparen. Het bood ook een unieke uitdaging om te testen hoe ver AI je kan brengen in een complexe en formele context zoals het rechtssysteem.
* Tuchtrechtelijk laakbaar betekent dat iemands handelen of nalaten in strijd is met de normen en gedragsregels die gelden binnen een bepaald beroep of vakgebied. Dit wordt beoordeeld door een tuchtrechtelijke instantie, die bepaalt of het gedrag onzorgvuldig, onethisch of in strijd met professionele standaarden is. Als een persoon tuchtrechtelijk laakbaar handelt, kan dit leiden tot maatregelen zoals een waarschuwing, berisping, schorsing of in ernstige gevallen zelfs ontzetting uit het beroep.
Hoewel AI geen vervanging is voor gespecialiseerde expertise, kan het dienen als een krachtige assistent die je voorbereidt, structureert en traint. Hier is hoe ik dat heb gedaan.
- 1️⃣ Upload alle, maar dan ook ALLE informatie (gefingeerd)
- 2️⃣ Stel eerst zelf een pleitnota op
- 3️⃣ Laat een pleitnota opstellen door ChatGPT
- 4️⃣ Ga de dialoog aan met ChatGPT
- 5️⃣ Vraag om gaten in de betogen te vinden
- 6️⃣ Vraag om inschatting van winstkans
- 7️⃣ Deel repliek en dupliek
- 8️⃣ Oefen met rollenspel voor de zitting
1️⃣ Upload alle, maar dan ook ALLE informatie (gefingeerd)
AI is zo goed als de input die je geeft. Hoe meer ChatGPT weet, hoe beter en gedetailleerder het advies zal zijn. Schroom niet om echt alles te uploaden, waaronder de gehele context. Daarom heb ik eerst alles verzameld wat relevant was voor de zaak en met context ‘gevoerd’ aan ChatGPT. Ook heb ik zoveel mogelijk de data, informatiebronnen en context gedeeld. Dit hielp ook met opzoeken van informatie gedurende het proces, zoals “wie heeft ook alweer […] gezegd en wanneer?”.
Acties:
- Leg de situatie globaal uit aan ChatGPT
- Vraag ChatGPT om de situatie in eigen woorden terug te koppelen om te checken of het correct is uitgelegd en begrepen
- Upload alle mails, WhatsApp-gesprekken, transcripten en uitspraken
- Upload zoveel mogelijk relevante wetgeving
- Upload algemene voorwaarden van de instantie
- Zoek gelijkende uitspraken op en voer deze aan ChatGPT
TIP: check tussendoor of ChatGPT zaken correct opslaat door af en toe een ‘onverwachte overhoring’ op simpele feiten.
TIP: geef expliciet aan wat ChatGPT voor later moet onthouden. ChatGPT zal je de informatie dan ook op het juiste moment presenteren.
2️⃣ Stel eerst zelf een pleitnota op
Een eerste versie van mijn pleitnota heb ik zelf geschreven, puur om mijn gedachten te ordenen en de kern van mijn zaak te bepalen. Dit gaf mij een kader en hielp om emotie van feiten te scheiden. Ook geeft het jezelf een goed houvast van de redeneringen; is de rode lijn duidelijk? En wat zijn relevante en minder relevante gegevens? Deze stuur je nog niet op naar ChatGPT!
Acties:
- Schrijf eerst vanuit emotie; wat is de kern, waarom heb ik gelijk?
- Vervolgens detaillering, op welke gronden heb ik gelijk?
- Verzamel links naar relevante documenten
- Beschrijf specifieke voorbeelden en bewijsstukken
- Breng een logische structuur aan: context, feiten, argumenten
TIP: probeer zo volledig mogelijk te zijn en geen relevante gegevens te ‘verhullen’, omdat ze je zaak zouden kunnen schaden. Zwakke punten komen later aan bod, maar ze kunnen maar beter nu al genoemd worden!
TIP: schrijf deze zodanig dat deze al voor te lezen zou kunnen zijn in de rechtbank.
3️⃣ Laat een pleitnota opstellen door ChatGPT
Om je eigen bias te voorkomen en ‘alternatieve logica’ te krijgen, laat je ChatGPT een pleitnota schrijven op basis van alle informatie zonder eerst je eigen pleitnota te delen. Niet alleen geeft dit een zuiver beeld op basis van gepresenteerde casus, maar het geeft je ook de feedback op basis van welke informatie de andere partijen een beeld vormen.
Acties:
- Vraag om op basis van gegeven informatie een pleitnota te schrijven
- Stuur ChatGPT bij, bij feitelijke onjuistheden
- Stuur ChatGPT bij, bij logische fouten
- Vragen naar redenering achter de onderdelen
- Stel kritische vragen over structuur en emotie
TIP: hoe aantrekkelijk ook, ga hier nog niet in discussie met ChatGPT, maar help het om in ‘zijn wereld’ de pleitnota te perfectioneren.
TIP: soms wil ChatGPT erg verkoperig overkomen, hier kun je op corrigeren door formeler te zijn en bondiger te formuleren.

bron: Ascannio / Shutterstock.com
4️⃣ Ga de dialoog aan met ChatGPT
Dit is het belangrijkste gedeelte van het proces. Hier ga je de krachten van mens en computer bundelen en de sterkste versie samenstellen. Ik zag ChatGPT nu niet meer als een ‘documentgenerator’, maar als een sparringpartner die beide inzichten begrijpt en samenvoegt. Daarnaast is dit het moment om alle sterke punten bij elkaar te zetten en met de zwakkere punten om te gaan.
Acties:
- Uploaden van de eigen pleitnota
- Vragen om de twee versies te combineren
- Vragen om feedback op je eigen pleitnota
- Onderdelen met ChatGPT bespreken en finetunen
- Met elkaar in dialoog gaan over wel of niet schrappen van onderdelen
TIP: vraag steeds om een nieuwe versie te maken met de feedback en schroom niet om soms je eigen prompt te editen.
TIP: leg de laatste hand zelf aan de ‘ultieme pleitnota’. Vergeet niet; jij bent de regisseur en ChatGPT is je assistent!
5️⃣ Vraag om gaten in de betogen te vinden
Als mens heb je blinde vlekken en oogkleppen op (in meer of mindere mate). ChatGPT kan je helpen buiten je emotie en logica te treden en kritisch te zijn. Blinde vlekken zijn vooral een risico wanneer je zelf midden in een zaak zit. Dit is de tijd om jezelf open te stellen. Daar waar menselijke adviseurs een eigen beleving en belangen hebben, zal ChatGPT altijd met goede intenties assisteren.
Acties:
- Vraag ChatGPT om extreem kritisch te zijn en gaten te vinden
- Vraag waarom de tegenpartij zou kunnen winnen
- Vraag wat de rechter een zwak punt zou vinden
- Vraag wat de verwachte vragen van de rechters zullen zijn
- Vraag welke jurisprudentie de zaak ondersteunt of onderuit haalt
TIP: neem de feedback serieus en vraag door. Soms kom je op die manier op je eigen logische fout uit.
TIP: leg uit waarom je wel of niet gelijk hebt en let op: ChatGPT maakt zeker fouten, vooral als het wat dieper gaat.
6️⃣ Vraag om inschatting van winstkans
Door dit te vragen, laat je ChatGPT alvast in de rol van de rechter kruipen en de zaak van een afstand te bekijken. Hier kreeg ik heel sterke feedback. Zelf heb ik deze vraag eerst gesteld, om het daarna per onderdeel te doen en daarna opnieuw dezelfde vraag te stellen na de discussie. ChatGPT kan dan zijn oordeel bijstellen en beter beargumenteren.
Acties:
- Laat ChatGPT beargumenteren waarom de tool dat denkt
- Vraag om een uitgebreide uitspraak als ware het de rechter
- Vraag om als rechter jouw kant te kiezen en te beargumenteren
- Vraag om als rechter de kant van de tegenpartij te kiezen
TIP: dit is alvast een goede oefening voor jezelf. De rechter gaat moeilijke vragen stellen en de tegenpartij ook!
TIP: bespreek de uitkomst met andere mensen en vraag wat zij van de zaak en logica vinden. Natuurlijk zul je ze eerst wat tijd moeten geven om bij te komen van de kwaliteit van ChatGPT als ze daarmee nog niet bekend zijn.
7️⃣ Deel repliek en dupliek
Als er in de tussentijd nieuwe informatie binnenkomt, kun je deze direct delen met ChatGPT en te vragen welke invloed dit heeft. ChatGPT kan het meestal erg goed plaatsen en adviseren welke onderdelen van je zaak aangepast of bijgewerkt moeten worden.
Acties:
- ChatGPT heeft inmiddels zeer diepe kennis van je zaak en weet nieuwe informatie goed te plaatsen
- ChatGPT kan afzetten tegen bestaande logica en pleitnota
- Je kunt ook vragen om de pleitnota aan te passen op basis van info
- Doorloop stappen 5 en 6 voor een volledige check
TIP: je kunt het beste alles uploaden, ook al lijkt het voor jezelf niet relevant. Dit kan later van pas komen.
TIP: blijf zelf nadenken. ChatGPT zal snel informatie voor ‘waar’ aannemen en verwerken. Elk nieuw punt moet dus met context worden gevoerd.
8️⃣ Oefen met rollenspel voor de zitting
Ik ben niet vaak meer zenuwachtig in het leven, maar dit was een mooie uitzondering. De tegenpartij was sterk juridisch vertegenwoordigd en had 40 jaar ervaring in het vak. Daarnaast werden ze door een advocaat vertegenwoordigd en hadden ze van tevoren 250 pagina’s aan verweer geschreven. Bovendien was dit een hoger beroep, nadat ik in de eerste aanleg al gelijk had gekregen. Ze hadden duidelijk bijgeschakeld en begonnen het ook persoonlijk te spelen, wat ik uiteraard ook snel met ChatGPT deelde.
Acties:
- Vertel aan ChatGPT dat je de zitting in een rollenspel wil oefenen
- Vraag aan ChatGPT om de rol van de tegenpartij aan te nemen
- Vraag om in die rol jou onderuit te halen
- Vraag om in hun rol het sterkste pleidooi te houden
- Vraag nu aan ChatGPT om de rol van de rechter aan te nemen
- Verzoek ChatGPT om 20 plausibele vragen te stellen
TIP: doe dit gedeelte volledig in interactievorm en vraag om feedback op je antwoorden. Dit moet echt op een zitting lijken om een realistische oefening te zijn.
TIP: ga na afloop van de oefening even achterover zitten en bekijk de hele zaak vanuit een helicopterview. Neem een paar keer diep adem en bedenk hoe je erin staat.
Resultaat
Met deze voorbereiding voelde ik me klaar om de zitting in te gaan. Ik had een sterke pleitnota, ik had goed geoefend en bij de meeste vragen die gesteld werden in de zitting voelde ik me gesterkt door eerdere training en dialoog met ChatGPT.
Natuurlijk ging het tijdens het proces dieper en dieper en hadden de rechters bijzonder intelligente vragen die voor zowel de tegenpartij als mij een verrassing waren. Maar de basis, snelle referentie en uitgebreide oefening zorgden voor een zelfverzekerde mindset en droegen uiteindelijk ook bij aan een positieve uitspraak.
Enkele voor mij belangrijke uitkomsten waren:
- Ik kon goed meekomen in het juridische ‘geweld’, ik was niet flabbergasted door zaken waar niet aan gedacht was.
- De tegenpartij had argumenten die al in mijn pleitnota behandeld werden.
- De tegenpartij probeerde halverwege een schikking te treffen, deze heb ik geweigerd.
- ChatGPT had een gedrag bij de tegenpartij opgemerkt dat ik zelf niet had gezien. Voor één van de rechters was dat zeer belangrijk, terwijl ik het had onderschat.
- Door de oefening had ik parate formuleringen. Ik hoefde niet naar woorden te zoeken, omdat ik dat al had moeten ‘vertellen’ aan ChatGPT.
Succesvolle ervaring
OpenAI is zeker geen vervanging voor een advocaat, misschien wel een bevestiging van het zware werk dat erbij komt kijken, maar wel een heel handig hulpmiddel dat je verder helpt. Een risico dat ik opmerk is dat ChatGPT alles doet wat je wil en daardoor je eigen bias versterkt. Veel stappen waren een poging om dat te voorkomen. Wel heb ik vaker te maken gehad met advocaten en ook daarvan fluctueert de kwaliteit. Het voordeel van ChatGPT is dat zijn keuzes niet op andere belangen gebaseerd zijn (zoals verdienen van geld met een langslepende zaak).
Voor mij was dit in elk geval een heel interessant traject om te zien hoe -ook in zeer complexe contexten-, maar ook contexten die mij totaal onbekend waren, ChatGPT echt kan assisteren. En die ervaring is in dit geval zeer succesvol geweest!