6 strategieën om met de socialmedia-spagaat en grillen van Big Tech om te gaan

Wat doe je als je enerzijds kritisch bent op de rol van social media en Big Tech, maar je anderzijds afhankelijk bent van deze platforms voor je bereik, netwerk en omzet? Overstappen naar alternatieve platforms voor Instagram en X is met een kleine volgersbasis misschien te doen, maar wat als je honderdduizenden volgers hebt en je inkomen ervan afhangt? In dit artikel bespreek ik 6 strategieën om met deze socialmedia-spagaat om te gaan, zowel voor organisaties als voor individuele gebruikers.

Hoewel grote techbedrijven ons al jarenlang als product verhandelen, was de inauguratiefoto van Trump (waar alle techbazen op de eerste rij zaten) voor veel mensen een wake-upcall: het gaat bij social media niet alleen over technologie en verbinding, maar ook over geld en politieke macht. Sindsdien vliegen de berichten dat mensen gaan overstappen je om de oren.

Iemand in mijn LinkedIn-tijdlijn meende zelfs dat mensen die nog gebruikmaken van de platforms van Big Tech “geen moreel kompas hebben”. Persoonlijk vind ik dat echt te makkelijk gedacht en bovendien onnodig elitair. Linkedin is overigens van Microsoft en dus ook Big Tech. Daarom wil ik naast de simpele ‘stay or leave’-opties ook een aantal genuanceerde strategieën beschrijven waarop je met Big Tech kunt omgaan.

Nationaal Social Media Onderzoek 2025

Voordat ik deze strategieën uitwerk, wil ik eerst kort ingaan op de massale claims waarin mensen beweren de Big Tech-platforms voorgoed te verlaten. Uit het Nationaal Social Media Onderzoek 2025 van Newcom Research blijkt onder andere dat het gebruik van WhatsApp ten opzichte van vorige jaar is gestegen, terwijl het gebruik van Signal juist is afgenomen. Dit geldt niet alleen voor het aantal gebruikers, maar ook voor het dagelijks gebruik. Zo is het aantal dagelijkse gebruikers van WhatsApp in 2025 gestegen van 10,4 naar 11,6 miljoen. Bij Signal daalde het dagelijks gebruik van 0,4 naar 0,3 miljoen gebruikers. Voor veel mensen zijn de recente geopolitieke ontwikkelingen en de berichtgeving over het stoppen van de samenwerking met factcheckers bij Meta dus niet doorslaggevend geweest.

Dit betekent ook dat veel mensen alternatieve strategieën aanhouden. Hoewel het nog onduidelijk is wat de precieze langetermijngevolgen hiervan zijn, is het raadzaam om de verschillende alternatieve strategieën te overwegen. Hierbij een overzicht van 6 mogelijke strategieën, die vooral gebaseerd zijn op mijn eigen zoektocht, ervaringen en twijfels (en ja, ik heb mijn best gedaan om ze allemaal met een B te laten beginnen😊):

1. Blijven

Mensen die nog op Facebook zitten zijn niet allemaal slechte mensen. In alle opwinding rondom Big Tech lijken we dat een beetje te vergeten. Daarom ben ik blij dat Lisa Spit een verhaal maakte voor de Volkskrant, waarin ze de beheerders van grote Facebookgroepen aan het woord laat en de spagaat waarin ze zitten mooi laat zien. De meeste mensen zitten namelijk niet op Facebook om op de hoogte te blijven van het laatste nieuws, maar om contacten te leggen en tips uit te wisselen in Facebookgroepen.

Denk aan de jongeren op Kamers Gezocht/Aangeboden (90 duizend leden), Moestuin voor Beginners en Ervaren (82 duizend leden) en mensen die ervaringen willen uitwisselen op Alleen op avontuur (34 duizend leden). Ook al zijn er alternatieven die beter omgaan met privacy en factchecking, is overstappen met zoveel leden geen eenvoudige opgave.

Zo ook voor Eva van Drie (79). Zij beheert de populaire en alsmaar groeiende Facebookgroep Bennekom, met meer dan 4.800 leden. Ter illustratie: het dorp zelf telt 15 duizend inwoners. Van Facebook vertrekken is voor haar geen optie. “Hoe zou ik al die mensen mee moeten krijgen?” Er is dus echt wel begrip op te brengen voor mensen die van mening zijn dat verandering op een andere manier moet worden afgedwongen, bijvoorbeeld door middel van wetgeving.

Ik mocht zelf een kleine bijdrage aan het artikel leveren: “Rudy van Belkom, directeur van Stichting Toekomstbeeld der Techniek (STT), doet het denken aan de discussie over vliegschaamte. Hij stelt dat het nuttiger is om het systeem te veranderen dan een gedragsverandering af te dwingen.” In een eerder artikel op Frankwatching doe ik een paar suggesties voor zo’n systeemverandering.

2. Bevragen

Het lijkt zo nobel. Platforms als X vaarwel zeggen en overstappen op Bluesky. Maar onbedoeld creëren we hiermee nieuwe bubbels waarin ons eigen gelijk wordt bevestigd. Ik stopte zelf vorig jaar al met X, maar toen ik een opiniestuk voor EW schreef over de opkomst van Bluesky vroeg ik me al schrijvend toch af: was stoppen met X te gemakzuchtig en moet ik mijn account herstellen?

“Inderdaad, Elon Musk neemt het niet zo nauw met Europese wetgeving en doet weinig om de verspreiding van desinformatie en discriminerende content tegen te gaan. Maar als alle moraalridders X verlaten, wie corrigeert dan de misstanden op het platform? Wie spreekt de haatzaaiers aan? Wie countert desinformatie en zorgt voor factchecking?”

In het opiniestuk bepleit ik dat de mogelijke risico’s hiervan niet gering zijn: “Zonder schuring van ideeën verliest een democratie haar kracht. Door toenemende polarisatie en een gebrek aan empathie neemt het wantrouwen toe, wat kan leiden tot escalaties en zelfs geweld (u herinnert zich vast de bestorming van het Capitool nog).” Het is belangrijk om dergelijk keuzes te bevragen. Uiteindelijk ben ik mijn account op X toch niet actief gaan gebruiken. Daarover later meer.

3. Bestrijden

In mijn zoektocht stuitte ik op een filmpje van Samantha Mosley, een High School Junior die tevens instructrice is voor meisjes die programmeren. Ze mocht in een zaaltje in Washington D.C de bezoekers van ShmooCon 2020 toespreken, samen met haar vader. Samantha heeft namelijk een manier gevonden om de algoritmen van Instagram voor de gek te houden, zodat zij en haar vrienden niet meer zo eenvoudig geprofileerd kunnen worden.

Met haar vrienden werkt ze samen in een geavanceerd netwerk van vertrouwde Instagram-gebruikers om inhoud te plaatsen vanaf verschillende apparaten en verschillende locaties. Als je meerdere Instagram-accounts voor jezelf aanmaakt en iemand die je vertrouwt toegang geeft tot een van deze accounts (door de resetlink van je wachtwoord te delen), hebben twee personen tegelijkertijd toegang tot hetzelfde account. Wanneer je deze persoon vraagt om een foto op jouw account te plaatsen, haalt Instagram de metadata van een nieuw en ‘vers’ apparaat.

Dit proces kun je herhalen met een netwerk van bijvoorbeeld tien gebruikers op tien verschillende locaties met tien verschillende apparaten. Je geeft Instagram dan een behoorlijk verwarrende cocktail van gegevens. Het explore-overzicht gaat dan alle kanten op, een bewijs dat het algoritme niet langer in staat is om een duidelijk profiel te schetsen.

De reden dat deze aanpak zo goed werkt is omdat de vertrouwensrelatie wederkerig is. Je gaat het account van een ander niet verzieken, als je weet dat het ook met jouw account kan gebeuren. Het principe dat Samantha heeft toegepast wordt ook wel obfuscating genoemd, wat letterlijk ‘verduisteren’ betekent. Ik ken ze persoonlijk niet, maar er zijn netwerken actief waarin leden hun bonuskaarten periodiek uitwisselen, zodat de supermarkt geen duidelijk klantprofiel kan opmaken.

4. Balanceren

Ik geef het toe. Hoewel ik al een paar jaar gebruik maak van Signal, maak ik daarnaast nog steeds gebruik van Whatsapp. Naast professional ben ik namelijk ook een zoon, partner en vader. Bijna mijn hele familie zit nog op WhatsApp. Moet ik kiezen tussen mijn principes of contact met mijn geliefden? Dan kies ik toch voor het laatste. En precies daar ligt de macht van Big Tech, zo legde ik uit in een artikel voor RTL Nieuws.

Big Tech heeft ons vastgeketend aan hun platforms, waardoor overstappen enorm lastig is. Systemen praten niet met elkaar; ze zijn niet interoperabel. Een lastig woord, maar het principe is simpel: met Gmail mail ik moeiteloos naar een Hotmail-gebruiker, maar vanaf Signal een bericht sturen naar WhatsApp? Vergeet het maar. Deze kunstmatige muren houden de macht van Big Tech in stand. Breken we die af, dan breken we ook hun monopolie.

Bron: miss.cabul / Shutterstock.com

In de Digital Markets Act (DMA) van de EU zijn specifieke verplichtingen voor interoperabiliteit opgenomen. Deze zijn vooral gericht op grote communicatieplatforms (zoals WhatsApp, Messenger, en iMessage) die worden aangemerkt als poortwachters (gatekeepers). De DMA verplicht poortwachters om interoperabiliteit mogelijk te maken, maar andere diensten zijn niet verplicht om erop in te haken. Dit betekent dat WhatsApp zich moet openstellen, maar dat Signal hier niet aan mee hoeft te doen. Het kan dus nog wel even duren voordat systemen interoperabel zijn. In de tussentijd kiezen veel mensen ervoor om niet volledig over te stappen, maar om meerdere platforms naast elkaar te gebruiken.

5. Beheersen

Met onze focus op social media lijken we het feit dat er ook andere platforms zijn om je boodschap te delen over het hoofd te zien. Denk aan je eigen website en nieuwsbrief. Public Spaces verwijst in een artikel naar de POSSE-strategie. De afkorting POSSE staat voor Publish (on your) Own Site, Syndicate Elsewhere. Met andere woorden: zet je eigen website in het middelpunt van je strategie en gebruik social media alleen om meer verkeer naar je website te krijgen. Op deze wijze houd jij je eigen content in beheer en gebruik je social media alleen als uithangbord.

Dit is in lijn met het credo dat binnen brandmanagement in opkomst is, namelijk: Don’t Build Your Brand on Rented Land. Als je je inspanningen te veel richt op social media, bouw je eigenlijk aan je merk op gehuurde grond. En soms besluit de miljardair die die grond bezit ineens dat het anders moet. Dan kunnen al je inspanningen en je zorgvuldig opgebouwde volgers zomaar in één klap instorten. Het is volgens deze strategie dus handiger om je kansen te verspreiden en ook via je eigen blog, vlog of nieuwsbrief een volgersbasis op te bouwen.

Toegeven, in veel gevallen zijn de domeinnaam en hosting ook weer om handen van een commercieel bedrijf. Maar doordat je niet op één paard wedt, behoud je iets meer controle.

6. Beëindigen

Ik stopte begin 2024 met Twitter. Want zoals ik in een opiniestuk voor Trouw schreef: “Twitter is geen dorpsplein, hooguit de kroeg op het dorpsplein.” Toch heb ik nu pas het decentrale Mastodon echt omarmd. Waarom? Twijfels. Ga ik voor het bereik van Bluesky of de interoperabiliteit van Mastodon? En hoeveel energie kan en wil ik erin steken?

Mijn conclusie: bereik is tijdelijk en een democratisch internet vergt inzet. Ik ben dus zelf gaan onderzoeken op welke server ik actief wil zijn. En het mooie is: als het me niet bevalt kan ik mijn account eenvoudig naar een andere server verhuizen en toch nog met iedereen blijven communiceren. Toch is ook hier enig begrip voor mensen die de overstap niet willen maken op zijn plaats. Om van Mastodon gebruik te kunnen maken is de eerste stap om een server te kiezen waarop jouw data wordt beheerd. Ik kan me voorstellen dat dit voor veel mensen al te technisch is. Toch zijn deze stappen nodig om écht van een decentraal platform te kunnen spreken.

Op bijvoorbeeld Bluesky wordt alles nog steeds door één Amerikaanse club beheerd en kun je dus niet zomaar overstappen. Ben je klaar om écht over te stappen? In de Volkskrant geeft internetpionier Marleen Stikker concrete alternatieven voor de platforms van Big Tech.

Iets over hebben voor een gezondere balans

Onderaan de streep geloof ik dat de toekomst van social media decentraal en interoperabel is. Dit betekent dat platforms niet centraal worden aangestuurd vanuit één server, maar dat je als gebruiker de keuze hebt uit meerdere onafhankelijke servers. Interoperabiliteit kennen we ondertussen en betekent dat verschillende platforms met elkaar kunnen communiceren. We moeten dan alleen wel accepteren dat we zelf de slingers moeten ophangen.

Op decentrale platforms als Mastodon wordt je tijdlijn minder gemodereerd door een algoritme, en moet je zelf aan de slag. En voorlopig moet je opnieuw beginnen met het creëren van een volgersbasis. Maar als we een digitale wereld willen waarin er een gezondere balans is tussen commerciële en publieke waarden moeten we daar ook iets voor overhebben.

Header-afbeelding gegenereerd met Sora.

Home < 6 strategieën om met de socialmedia-spagaat en grillen van Big Tech om te gaan