Innovatie

De werkelijkheid

0

De kop in de NY Times op maandagochtend was veelzeggend: Bin Laden Is Dead, Obama Says. Zelfs een krant als de NY Times sluit niet uit dat de president van Amerika de werkelijkheid boetseert met zijn eigen klei. Het is nu bijna tien jaar geleden dat een Amerikaanse president een belofte deed aan het volk, en belofte maakt schuld. Aan schulden geen gebrek, in Amerika, maar deze schuld was er nu net een teveel. Dus werd Bin Laden gedood. Zegt de president.

Is de werkelijkheid maakbaar? Een voorbeeld uit de sport. Het is oorlog in Spanje, oorlog tussen Madrid en Barcelona. Eén en dezelfde gebeurtenis (de rode kaart van Madrids beul Pepe in de eerste Europese wedstrijd tussen de twee rivalen) ligt ten grondslag aan twee totaal verschillende werkelijkheden. Het videofragment op de site van Madrid toont overtuigend aan dat Pepe geen Barcelonees’ been heeft geraakt. Het filmpje op de site van Barcelona bewijst het tegendeel. De noppen van de schoen van Pepe gaan vol in de knie van Barcelona speler Dani Alves. De ene voorzitter monteert zus, de andere monteert zo. De werkelijkheid is als graan voor het volk, en elke leider gunt zijn volk een volle schuur.

Jozef van den Berg was een briljante verhalenverteller, poppenspeler, schrijver, en acteur die –zoals de Amerikanen ook jaren gedacht hebben over Bin Laden- tegenwoordig leeft als een kluizenaar. Ergens in Gelderland. Zijn voorstellingen waren adembenemend mooi. Met prachtige toneelbeelden, een auto op het podium zoals ieder kind wil dat een auto er uitziet, een golvend achterdoek, en het verhaal van Mannetje Pluim bijvoorbeeld. Mannetje Pluim wordt boven in een hut gelegd, en Jozef gunt hem rust. Langs de hut loopt een weg, een lange grijze loper met een middenstreep. Jozef rolt de weg op. Weg weg. Even later staat Jozef met snorkel op het podium. We zijn op de bodem van de zee. Hij was de koning van het maken van zijn werkelijkheid.

Accepteer cookies

In de Nederlandse Wikipedia staat beschreven wat er gebeurde op 14 september 1989. Van den Berg zou zijn tweede voorstelling van het programma Genoeg Gewacht spelen, in Antwerpen, nadat de première twee dagen eerder succesvol was verlopen. Hij gaat het podium op en zegt om vijf voor acht tegen zijn publiek: “Ik zal het u proberen uit te leggen. Ik hoop dat u één ding voor mij hebt en dat is respect voor mijn beslissing. Ik zal nooit meer spelen. Ik ben een werkelijkheid genaderd die niet meer te spelen is… U gelooft me niet, maar dat is het bedrieglijke van theater… ik stap uit dit vak. Voor mij is het voorbij. Ik zoek de werkelijkheid. Ik zeg u allen goedendag. Ik ga. Het ga u allen goed. Het geld wat u hebt betaald kan u terugkrijgen bij de kassa”. En hij liep het podium af, de kleedkamer in.

Van den Berg benaderde de werkelijkheid die niet meer te spelen is. Het was voor hem het teken om te stoppen. Hij twittert niet, denk ik. Heeft geen Facebook. Geen smartphone. Geen podium. Hij heeft de werkelijkheid gevonden.

Deze column is eveneens gepubliceerd in Het Financieele Dagblad.