Deze 7 trends bepalen de digitale wereld in 2018

2017 ligt achter ons, en wat een jaar was het. Terwijl de Bitcoin-bubble de aandacht trok, schoten de investeringen in blockchain-powered initiatieven door het plafond. We zagen kunstmatige intelligentie steeds toegankelijker, dagelijkser en zelfs levensoverstijgend toegepast worden. En terloops werden onze telefoons ook nog even opgewaardeerd tot heuse augmented reality devices. Met ongekend grote hacks, forse kritiek op voormalige tech-oogappels en zelfs het almachtige Facebook dat hand in eigen boezem steekt, was 2017 bepaald geen luchtig jaar.

Wat betekent dat voor 2018? Welke maatschappelijke spanningen, hoopvolle mogelijkheden en zakelijke kansen gaat het nieuwe jaar bieden? Roepen dat je weet wat komen gaat is gekkenwerk. Maar het is ook leuk. En dus gooien we tegen beter weten in onze scrupules aan de kant en blik ik met mijn collega’s op nieuwjaarsdag traditiegetrouw vooruit. Rechtstreeks uit onze glazen bol: dit is wat 2018 gaat brengen in design, tech, business en maatschappelijke trends.

2018 in een notendop: playtime is over

De digitale wereld heeft haar onschuld verloren. Het tech-optimisme van de afgelopen jaren verdween als sneeuw voor de zon. Niet alleen betwijfelen we plotseling hardop of al die digitale communicatie nou wel een verrijking is, we lezen dagelijks over grove schendingen van privacy en de mogelijke bedreiging die kunstmatige intelligentie voor ons voortbestaan zou kunnen vormen. Playtime is over, de digitale revolutie gaat niet alleen over rozengeur en maneschijn.

Playtime is over, de digitale revolutie gaat niet alleen over rozengeur en maneschijn

Is het dan allemaal kommer en kwel? Nee natuurlijk niet. Maar een pas op de plaats is gewenst. Of beter gezegd: digitale bewustwording is op zijn plek. Dit jaar zien we meer dan ooit zowel de kansen als de gevaren die de digitale revolutie met zich mee brengt. Het op grote schaal toepassen van data-analyse en voorspellende algoritmen biedt ongekende kansen. Als we ook leren gezond achterdochtig te blijven naar wie de algoritmen dan schreef en met welk doel. En alleen als we ook leren omgaan met complexe, ethische vraagstukken die kunstmatige intelligentie onvermijdelijk met zich mee brengt.

Terwijl burgers en bedrijfsleven wennen aan deze nieuwe realiteit, dendert de ontwikkeling vrolijk door. Stonden in 2017 de kranten vol met berichten over Bitcoin, in 2018 zal de daadwerkelijke waarde van blockchain als technische infrastructuur van morgen gaan blijken en gebruiken we steeds meer slimme bots en supermakkelijke smart assistents. Deze ontwikkeling dwingt bedrijven ertoe om nog harder na te denken over wie ze zijn en hoe ze over alle benodigde digitale expertises kunnen beschikken om het allemaal bij te benen. Kortom: genoeg te doen!

Voorspelling 1. Crypto is veel meer dan alleen een bubble

2017 was ontegenzeggelijk het jaar van de Bitcoin. Met die onafgebroken, meteorische prijsstijging, en bijbehorende speculatie over ‘de bubble’, werd bitcoin definitief het gezicht van de cryptowereld. Maar terwijl de krantenkoppen vol stonden met de gold rush rond bitcoin, werd het daadwerkelijke nieuws grotendeels over het hoofd gezien. Het onderliggende systeem van de bitcoin, blockchain, ontwikkelt zich razendsnel.

Bitcoin is een crypto-munt. Zonder twijfel de bekendste, maar bepaald niet de enige. Er zijn er letterlijk honderden. Waar sommigen crypto-coins puur bekend staan als alternatief voor ‘gewone’ valuta, zijn de meeste crypto-coins verbonden aan start-ups.

Om een serieus voorbeeld te noemen: de top-5 coin Ripple (de coin zelf heet XRP) is bedoeld om transacties tussen banken sneller en goedkoper te laten lopen. Inderdaad: geen ongure darknet-praktijken, maar banken. Want vergis je niet, Ripple werkt al samen met onder meer American Express, Merryll Lynch en Santander.

En zo zijn er meer: Stellar (coin: XLM) geeft gebruikers in ontwikkelingslanden toegang tot snellere en goedkopere financiële transacties. Daarnaast gaan toepassingen verder dan financiële transacties alleen. Het Nederlandse Guts wil ticketsystemen bouwen op de blockchain, zodat ticketvervalsing eindelijk volledig onmogelijk wordt.

Blockchain als rode draad

Wat is de rode draad van deze initiatieven? Ten eerste: ze passen blockchain toe op alledaagse vraagstukken. Daarnaast maken ze gebruik van tokens die je kunt kopen, sparen en onderling kunt verhandelen. Soms puur bedoeld als een vorm van aandelenuitgifte (een zogeheten ‘ICO’ of Initial Coin Offering), soms als alternatief ‘betaalmiddel’ (zoals Bitcoin) of soms bedoeld als interne currency waarmee deelnemers aan een blockchainsysteem beloond worden voor het valideren van transacties.

Dus wat moeten we weten om de rol en toekomst van deze crypto-currencies beter op waarde te schatten in 2018? Ten eerste dat het ondanks de hype gaat om de onderliggende techniek: blockchain. Een techniek die werkelijk geniaal is en in potentie eindeloze toepassingen kent. Maar die ook nog jong is en veel praktische barrières kent, van gebruiksvriendelijkheid tot een onhoudbare consumptie van energie. Maar hoe dan ook, een enorme golf aan nieuwe start-ups is in beweging, regelmatig met steun van grote banken of serieus VC-geld.

Blockchain is een techniek die werkelijk geniaal is en in potentie eindeloze toepassingen kent.

Zoals altijd: de hype waait over, nuttige toepassingen blijven. In 2018 gaan voorbeelden van zulke toepassingen in beeld komen bij het grote publiek. We gaan producten zien die gebouwd zijn op blockchain, waar de munteenheid van het product niet per se bedoeld is als direct betaalmiddel of als speculatieobject, maar als onderdeel van een ecosysteem dat allerhande decentrale afspraken en transacties mogelijk maakt. Sommige van deze ideeën zullen geniaal zijn, andere ronduit belachelijk. Maar wat er ook gebeurt met de Bitcoin: de enorme vlucht van crypto-toepassingen zet in 2018 hoe dan ook loeihard door.
– Frans Mettes, Art Director (en crypto watcher)

Voorspelling 2. Menselijke ethiek vs kunstmatige intelligentie

Stel je voor: een zelfrijdende auto met passagiers treft onverwacht een overstekende moeder met kinderwagen op slechts enkele meters voor de bumper. Voortijdig remmen is te laat, de software in de zelfsturende auto moet kiezen. Of een aanrijding met de moeder en haar kind of uitwijken met reëel levensgevaar voor de inzittenden als gevolg. Welke keuze?

Toegegeven, het is een dramatisch voorbeeld en eigenlijk niets nieuws. Het grote verschil is dit: niet de intuïtieve mens maakt hier de beslissing, maar een vooraf geschreven instructie. Een algoritme. Geschreven door een programmeur, in opdracht van, ja, van wie eigenlijk?

Algoritmes beïnvloeden in steeds grotere mate ons dagelijks leven, ons wereldbeeld, ons politiek beleid, ons onderwijs, onze gezondheidszorg.

Wie is de hoeder van de ethiek?

De meeste algoritmes worden ontwikkeld door private bedrijven. En dan volgen meteen twee constateringen: de bedrijven hebben geld (en dus toegang tot talent) en de bedrijven hebben belangen (hun eigen). Voor een samenleving is het zaak te waarborgen dat het bedrijfsbelang niet strijdig is met het algemeen belang. Wie is de hoeder van de ethiek?

In 2017 was er al een stevige bewustwording over de algoritmes van Facebook. We hebben Volkswagen’s dieselgate ervaren. Het is pas het begin. De maatschappij is zich bewust dat we geen zicht of controle hebben op beslissingen die anderen nemen en ons allen raken. En dus ontstaat er grote behoefte aan een controlerende toezichthouder.

Een keuringsdienst van ethische waarden

Vergelijk het met de AFM, de DNB. We zijn op zoek naar een keuringsdienst van ethische waarden. Die een set werkbare en vooral menselijke ethische spelregels formuleert. Daar waar software beslissingen voor ons neemt, binnen het domein van de AI dus. Een serieuze autoriteit. Met handhavingsbevoegdheden.

Een extreem complexe en diep filosofische uitdaging. Alvast twee tips voor deze nieuw op te richten autoriteit. Het zal een uitdaging zijn om het schaarse beste talent naar je toe te trekken, want je moet concurreren met de belachelijk goed betalende tech-reuzen. Ten tweede moet de juiste synthese van de technische beat-kant met de zachtere alpha-kennis worden gevonden. Technici, filosofen en ethici in één ruimte.

Hoe dan ook: maatschappelijke en politieke erkenning van de dilemma’s die AI onherroepelijk met zich meebrengt, is noodzakelijk. Aan de slag ermee. En wel in 2018.
– Joost Steins Bisschop, Strateeg en huis-filosoof

Voorspelling 3. Brand design gaat voorbij de pixel

Terwijl diensten steeds meer op elkaar gaan lijken, groeit onder consumenten de behoefte aan herkenning van de partijen waar we wel of geen diensten van afnemen. Tegelijkertijd nemen we onze diensten juist steeds vaker af zonder direct in contact te staan met een branded interface, maar hebben we contact via voice of via chat.

Het leidt tot een bijzondere paradox. Terwijl het strategische belang van branding om je als merk te onderscheiden alleen maar groter wordt, hebben we als designers steeds minder visuele middelen tot onze beschikking om dat merk handen en voeten te geven. Waar we nu een gehele gebruikersflow hebben om onze merkidentiteit voelbaar in te maken, zullen we het voor steeds meer gebruikers moeten doen via micro-interacties, kleine animaties, alleen geluid of zelfs de licht-gloed op een slimme assistent.

De afgelopen jaren konden merken zich bij uitstek onderscheiden met de kwaliteit van de user experience, maar intussen is de focus op UX zo breed omarmd dat een uitstekende gebruikerservaring alleen niet langer volstaat om je te onderscheiden.

Ontwerpen vanuit de waarden van een merk

Onder de invloed van AI gaat wat een merk maakt en hoe het ons ontwerpproces beïnvloedt de komende jaren danig veranderen. Van pure visuele herkenning naar service design tot branding beyond de pixel. Branding wordt een integraal onderdeel van het gehele service design-proces en alle achterliggende keuzes. Tot aan de bedrijfscultuur en de maatschappelijk keuzes die een merk maakt aan toe.

Branding wordt een integraal onderdeel van het gehele service design-proces en alle achterliggende keuzes.

Voor designers is het de uitdaging te durven ontwerpen vanuit de waarden van een merk, ook als dat misschien niet leidt tot de weg van de minste weerstand. Vervolgens is het de kunst die keuzes voelbaar te maken in de steeds kleiner wordende middelen die wij als ontwerpers tot onze beschikking hebben.
– Martijn Hinfelaar, Creative lead

Voorspelling 4. Designed ‘hybride’ teams worden de standaard

Verwachtingen van klanten nemen continu toe. Nieuwe concurrenten steken uit elke hoek de kop op en nieuwe technologieën dienen zich in moordend tempo aan. Succesvol zijn in het digitale tijdperk vraagt veel van organisaties. Hoe ga je daarmee om? Hoe zorg je dat je altijd over de juiste skillsets beschikt, die de markt op elk moment van je vraagt?

Digitale transformatie staat bij ongeveer elke board bovenaan het lijstje, maar echt ‘digital’ zijn vraagt om digitale expertise. Snel en impactvol kunnen beschikken over deze expertise is een strategische noodzaak en dus kiezen veel bedrijven bewust voor hybride teams. Inhouse teams die ten dele bestaan uit vaste, ‘eigen’ mensen en ten dele uit insourced expertise die op projectbasis zorgen voor exact de juiste mix aan skills en ervaring.

Hybride benadering

Die hybride benadering brengt veel voordelen. Want, teveel focus op eigen vaste mensen kan leiden tot een minder klantgerichte cultuur. En vooral tot minder drang tot vernieuwing. Maar teveel werken met externen voorkomt juist weer dat je als organisatie duurzaam ontwikkelt en staat daarmee echte digitale transformatie in de weg.

Maar​ ​hoe​ ​zorg​ ​je​ ​er​ ​nou​ ​voor​ ​dat​ ​je​ ​de​ ​beste​ ​mensen​ ​vindt, aanhaakt​ ​en​ maximaal benut? Waar scrum masters en agile coaches doorgaans meer kijken naar de onderlinge coördinatie van teams, focust een team designer zich primair op het bouwen van de juiste teams en het betrokken houden van de juiste externe expertise. Zeker voor grote digitale afdelingen is Team Design een doorlopend proces. We optimaliseren teams voortdurend, zowel qua bezetting als tooling.

De rol van Team Designer

Juist die doorlopende benadering en vooruitdenkende blik is wat een team designer onderscheidt van een recruiter. Er zit namelijk een duidelijk gat tussen wat externe recruiters kunnen bieden, de dagelijkse taken van scrum masters en het kennisniveau van de interne HR-afdeling. Dat gat vul je als Team Designer op als je door en door begrijpt wat teams laat slagen en welke skillsets op elk moment doorslaggevend zijn voor succesvolle digitale groei. Een Team Designer beschikt over het netwerk van een recruiter, maar de inhoudelijk kennis van een agile coach of scrum master.

De rol van Team Designer is bij voorkeur een interne rol. Van buiten alleen kun je het verschil niet maken, dan weet je te weinig en kun je simpelweg niet anticiperen. Het succes van een Team Designer meet je aan productieve teams en een gezonde afweging tussen verse expertise van buitenaf en voldoende verankering van kennis in de organisatie. Zo blijft op den duur ook de continuïteit die een volwassen digitale organisatie nodig heeft, gewaarborgd.
– Claire Delsman, Team Designer

Voorspelling 5. Elke developer kan alles dankzij ‘IT as a Service’

Elk bedrijf met technische legacy (oftewel: elk bedrijf) kent de dynamiek. Front end-gerichte productteams willen snel en klantgericht nieuwe diensten ontwikkelen. Zij zijn daarbij volstrekt afhankelijk van de data en infrastructuur die IT hen biedt. En daar knelt de schoen. IT kan, vaak door valide redenen, soms door onkunde, niet snel genoeg leveren. En daarmee loopt de zo broodnodige snelheid en iteratie in de soep.

Met dank aan grote techreuzen als Amazon, IBM, Microsoft en Google komt er in razend tempo verandering in deze dynamiek. Want zij bieden steeds vaker hun eigen technische infrastructuur aan als een service voor derden. Waar eerst schaalbare applicaties, beeld- en spraakherkenning, spraaksynthese en artificial reality slechts het domein van zeer gespecialiseerde teams was, komt deze techniek plotseling met grote snelheid binnen handbereik van alle developers. Met als gevolg dat productontwikkeling niet een, maar meerdere versnellingen omhoog gaat.

Een voorbeeld: Amazon ontwikkelde in 2015 een slimme assistent genaamd Alexa waarmee consumenten met hun stem verschillende functies in huis kunnen bedienen zoals muziek, de thermostaat en lichten. Op het moment dat een gebruiker spreekt, digitaliseert Alexa de opdracht en verzendt deze naar Amazon. Amazon zet het geluidsbestand om in tekst, en tracht vervolgens uit deze zin te achterhalen wat de gebruiker precies bedoelde (een zogenaamde ‘intent’).

Een eigen slimme chat-app binnen handbereik

Deze technologie is op zich niet nieuw, en concurrenten Google en Apple hebben ook hun eigen alternatieven ontwikkeld. Wat wél interessant is, is dat Amazon deze gehele keten van functionaliteiten aanbiedt als losse diensten aan derde partijen. In een vloeiende beweging is het voor iedereen binnen handbereik om een eigen slimme chat-app te maken.

Dit is maar een van de vele voorbeelden. Het aanbod van hoogwaardige technische diensten in machine learning, taal- en beeldherkenning, hosting en dataverwerking is enorm. Heeft je applicatie een grote opslag van data nodig? Plug AWS Redshift in je infrastructuur. Is stemherkenning en spraaksynthese een fundamentele functie binnen je droomproject? Amazon biedt AWS Polly en AWS Lex, IBM heeft Watson, en Google heeft Google Speech en API.AI voor je in de aanbieding.

Sneller innovatieve producten ontwikkelen

Al deze diensten zijn nu al van een hoge kwaliteit. Door de hoge investeringen die worden gedaan zal, deze alleen maar toenemen. Het gevolg? Steeds meer complexe diensten koop je extern in en reken je af op gebruik. Goed nieuws voor productontwikkelaars, want waar eerdere technologieën uit science fiction-films realistisch gezien alleen maar beschikbaar waren voor klanten met diepe zakken en veel tijd, wordt het nu mogelijk om met kleinere teams sneller innovatieve producten te ontwikkelen.

Is deze ontwikkeling geheel zonder risico’s? Nee, het verruilen van een afhankelijkheid van de eigen IT-afdeling voor afhankelijkheden van de services van de vier grote techreuzen is ook niet geheel zonder gevaar. Maar een ding is zeker: er is sprake van een hoge mate van concurrentie. Dat geeft afnemers van hun diensten keuze en zekerheid in kwaliteit.

Bovendien geeft het interne IT-afdelingen juist de ruimte zich te focussen op hun kernactiviteiten. Het onderzoeken en selecteren van aanbieders, het beveiligen, beheren en ontsluiten van de eigen data en persoonsgegevens. Zeker met alle nieuwe regels die op dat vlak worden geïntroduceerd in 2018, zullen ze hun aandacht hard nodig hebben.
– Marvin de Bruin, Lead Developer

Voorspelling 6. Van predictive naar prescriptive services

In 2018 versnellen we de uitbesteding van beslissingen en het doen van aankopen aan algoritmes & smart devices. We wennen steeds meer aan geautomatiseerd koopjesjagen, onderhandelen en het timen van bezorgen.

Ja ja, die horen we al jaren. Het verhaal van de ijskast die zelfstandig je melk bestelt, vlak voordat het op is. Bovendien kennen we deze aanbevelingen op basis van eerdere aankopen al lang. Waarom zou het nu anders zijn? Het heeft alles met dagelijkse toepassingen van kunstmatige intelligentie (AI) te maken. In essentie is AI een voorspelling-technologie. Hoe beter de AI, hoe beter een set variabelen kan worden teruggebracht tot een accurate voorspelling. AI wordt niet alleen steeds sterker, ze wordt ook steeds toegankelijker voor verschillende partijen om toe te passen in hun dienstverlening.

Predictive toepassingen ga je overal tegenkomen

Dit zal leiden tot steeds meer predictive services: diensten die worden aangeboden op basis van een door AI berekende voorspelling. Toepassingen hiervan ga je overal tegenkomen. Van het tijdig identificeren van de noodzaak voor IT-support tot in automatisch gegenereerde boodschappenlijstjes en bestellingen bij Albert Heijn. Iets verder weg kun je denken aan het opsturen van een selectie boeken door Amazon, voordat de wens bij de consument zelf bekend is. ECI maar dan slim zeg maar, en zonder die muffe brochure.

En daar zal het na 2018 niet bij blijven. Predictive diensten zullen zich steeds verder doorontwikkelen tot prescriptive diensten. Dienstverlening waarbij de gebruiker helemaal geen keuze meer hoeft te maken. Dat kan fijn zijn bij moeilijke, ondoorzichtige of simpelweg oersaaie onderwerpen. Maar vermoedelijk zullen toepassingen hiervan zich verder uitstrekken dan slechts de saaie herhaalbestellingen. De eerste toepassingen in mode en finance zien we al in het wild.
– Bart Vijfhuizen, Strateeg

Voorspelling 7. De wetgever pakt de teugels

Met de invoering van PSD2 (per januari 2018) en de GDPR (in Nederland bekend als de AVG, per mei 2018) laat de wetgever nadrukkelijk van zich horen in het digitale domein. De ene wet (GDPR) dwingt een striktere naleving van privacyregels af en beschermt daarmee de belangen van de consument. De andere (PSD2) is bedoeld om meer concurrentie, openheid en klantgerichtheid af te dwingen in de financiële wereld. De wetgever neemt met stevige middelen zijn positie in ten opzichte van machtige marktspelers en zet zich in voor een transparante en klantgerichte markt. Dit zijn mooie voorbeelden van wat de EU kan betekenen voor de digitale consument.

Wat schrijft de wetgever per 2018 dan precies voor? In het kort: PSD2 dwingt banken betaalrekeningen toegankelijk te maken voor derden. Het verwachte gevolg is dat de financiële markt binnen Europa een stuk opener wordt en nieuwe dienstverleners van buiten de traditionele bankwereld (neem Google) zullen proberen financiële diensten aan te bieden. Stevige nieuwe concurrentie voor de banken dus. En dat zal naar verwachting veel nieuwe financiële diensten en veel gebruiksgemak voor consumenten opleveren.

De GDPR is ontworpen om de bescherming en privacy van persoonsgegevens te verbeteren en om de controle over persoonsgegevens terug te geven aan het individu. Door haar brede toepasbaarheid (de GDPR is van kracht voor elke partij die Europese persoonsgegevens verwerkt) en de stevige boetes (tot 4% van de jaaromzet of 20 miljoen Euro) die bij overtreding worden uitgedeeld, houdt de GDPR menig security officer en IT-baas bezig.

De belangen van de eindgebruiker

Inhoudelijk lijken beide wetten deels tegengesteld. De GDPR pleit voor meer privacy en regels voor datagebruik. De PSD2 wil deze juist makkelijker laten delen! Maar beide regelgevingen hebben wel degelijk de belangen van de eindgebruiker in gedachten. Een andere overeenkomst is dat beide de nadruk leggen op de bewuste toestemming van de gebruiker.

Dankzij eerdere ‘miskleunen’ als de cookiewetgeving (en bedankt voor de pop-ups) en de gevreesde sleepwet, heeft de wetgever bij velen bepaald niet de reputatie haar rol in het digitale domein goed te snappen. Maar laten we eens met een positieve blik kijken naar waar de wetgever nu mee komt. Misschien zijn de ingrepen helemaal zo gek nog niet.
– Constantijn Smit, Strateeg

Hoe kijk jij tegen deze voorspellingen van mij en mijn collega’s aan? Deel je feedback hieronder in de comments. Happy new year!