AI-geletterdheid is geen keuze meer: zo voldoe je aan de aanbevelingen [4 stappen]

De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) is de coördinerend toezichthouder voor AI en algoritmes. De AP gaat daarom ook over AI-geletterdheid. De AP heeft een document gepubliceerd om aan organisaties richting te geven over hoe ze AI-geletterd kunnen worden. Het is slechts een aanbeveling en geen checklist om aan te voldoen. Maar laten we wel wezen: als je voldoet aan de aanbevelingen van de AP, dan is de kans natuurlijk veel groter dat de AP goedkeurt hoe je het doet.

4 stappen-actieplan

Het vier stappen-actieplan van de Autoriteit Persoonsgegevens wordt in het document een meerjarig plan genoemd, maar je moet wel AI-geletterd zijn. Het is dus niet zo dat je alsnog meerdere jaren de tijd hebt om AI-geletterd te worden. Het gaat er meer over dat je de vier stappen moet blijven herhalen, omdat AI-geletterdheid een voortdurend proces is en geen momentopname of iets dat je slechts een keer administratief geregeld hoeft te hebben.

De vier stappen die de AP voorstelt zijn als volgt:

• Stap 1: identificeren van AI-systemen die je gebruikt, wie dat doet, met welk doel en wat de risico’s ervan zijn.
• Stap 2: doelen stellen om te bepalen wie er op welk niveau AI-geletterd moet worden.
• Stap 3: uitvoeren van strategieën en acties, zoals trainen, om iedereen AI-geletterd te krijgen
• Stap 4: evalueren en rapporteren en terug naar stap 1.

Stap 1. Identificeren

Identificeren gaat eigenlijk over inventariseren:

• Welke AI-systemen worden er gebruikt?
• Voor welke doelen en toepassingen worden deze gebruikt?
• Wat zijn de risico’s van deze AI-systemen en toepassingen?
• Wie binnen de organisatie maakt gebruik van de AI-systemen?
• Welke rol of functie hebben deze personen?

Hier hoort ook bij dat je het kennisniveau van de medewerkers bepaalt, bijvoorbeeld door een nulmeting te doen. De AP stelt daarbij voor om dit te doen door middel van een enquete. Je kunt dat zien als een quiz of test, maar zonder dat iemand ervoor kan zakken, alleen om te zien wat mensen al weten, zodat je bij de volgende stap kunt bepalen wat ze nog. bij moeten leren.

Verzamel de informatie, geef het aan je eigen AI-tool en laat er een mooi overzicht van maken dat je vervolgens gemakkelijk kunt bijhouden en aanpassen. Let natuurlijk wel op dat je hiermee mogelijk bedrijfsgeheimen en/of persoonsgegevens aan AI geeft en je dat niet wil en niet altijd mag.

Stap 2. Doelen stellen

Deels kun je al doelen stellen op basis van het overzicht dat je bij Stap 1 hebt gemaakt. Het gaat hier namelijk over wie er wat zou moeten weten en vaststellen op welk niveau ze AI-geletterd moeten worden.

Let op dat mensen verschillende zaken moeten weten:

• Hoe AI-systemen technisch werken
• Vaardigheden om de AI-systemen goed te gebruiken
• Wat de sociale en ethische aspecten van AI zijn
• Wat de risico’s zijn van het gebruik van AI
• Output kunnen interpreteren
• Begrijpen wat de impact van een AI beslissing op personen kan zijn

Hoe ver dat allemaal gaat hangt af van de context waarbinnen de AI-systemen worden gebruikt en wat de rol of functie is van de persoon die het gebruikt. Het kan daarom zijn dat verschillende mensen die dezelfde systemen gebruiken, toch wat anders moeten weten om AI-geletterd te zijn.

Daarnaast vindt de AP dat ook personen die niet zelf de AI-systemen gebruiken, wel moeten weten dat ze gebruikt worden en waarom. Het is natuurlijk ook verstandig als deze mensen de risico’s van het gebruik kennen. Dit zorgt wellicht niet voor een uitgebreid AI-geletterdheid traject, maar minimaal voor een document dat ze verplicht moeten lezen.

Stap 3. Uitvoeren

Uitvoeren gaat over het bepalen van een strategie om mensen AI-geletterd te krijgen en de actie om dat voor elkaar te krijgen. Zo schrijft de AP:

Denk aan het creëren van bewustzijn door middel van trainingen die ethische, technische en juridische aspecten van AI-systemen onder de loep nemen.

Maar ook een visie- of cultuurdocument dat door de relevante personen gelezen moet worden behoort tot de mogelijkheden.

Om ervoor te zorgen dat de AI-geletterdheid en de training daartoe gewaarborgd is, moet er iemand voor verantwoordelijk zijn binnen de organisatie. Ze stellen zelfs voor dat grotere organisaties er een AI-officer voor aan zouden moeten stellen.

Stap 4. Evalueren

Is iedereen AI-geletterd? Hebben ze het niveau behaald en behouden? Hoe is dat gegaan?

De AP wil graag dat je daarover rapporteert, interne of externe audits doet of opnieuw een nulmeting uitvoert. Deze analyseer je en op basis daarvan bepaal je weer opnieuw je doel en ga je opnieuw uitvoeren en zo blijf je doorgaan, omdat AI-geletterdheid nu eenmaal een doorlopend proces is.

Uiteraard moet je ook het overzicht uit stap 1 op orde houden. Voor nieuwe medewerkers bepaal je ook eerst hun kennisniveau, het doel en train je de personen. Van opdrachtnemers moet je ook zorgen dat ze AI-geletterd zijn, maar je moet natuurlijk wel uitkijken met het trainen van hen. Een nulmeting om te testen of er al genoeg kennis is en anders vertellen waar de verbeterpunten liggen, is een goede oplossing.

Wat doe je als zzp’er of kleine ondernemer?

Je kunt ook als zzp’er of kleine ondernemer alle stappen ondernemen.

Je kunt altijd een overzicht maken van de AI-systemen die je gebruikt, voor welk doel en wat het risico is. Op basis daarvan bepaal je wat je moet weten of wat je medewerkers moeten weten. Je moet algemene kennis hebben over AI en dat vul je aan met kennis over de specifieke tools en systemen die je gebruikt.

Er is vooral niet één AI-certificaat dat je kunt halen waardoor je AI-geletterd bent. Je kunt wel kiezen om meerdere opleidingen te volgen of certificaten te halen die elkaar aanvullen. Een nulmeting doen bij jezelf is wellicht lastig, maar je kunt wel goed opschrijven wat je allemaal gedaan hebt om AI-geletterd te worden.

Een AI-officer is niet verplicht, dus maak je daar niet druk over.

Het risico van niet AI-geletterd zijn

Vanaf augustus 2025 kan de AP ook werkelijk handhaven.

Voorlopig vinden ze vooral het bevorderen van de bewustwording belangrijker. Daarnaast is de verwachting dat ze niet zozeer op AI-geletterdheid zelf zullen controleren, maar wel als er iets anders mis gaat.

Heb je een andere regel van de AI Act overtreden of is er bijvoorbeeld een datalek geweest, en dat blijkt te komen omdat jij of medewerkers niet voldoende wisten van de AI-systemen en er niet goed mee om konden gaan, dan zal het gebrek aan AI-geletterdheid meespelen in het boetebesluit.

Home < AI-geletterdheid is geen keuze meer: zo voldoe je aan de aanbevelingen [4 stappen]