Zo leg je de basis voor een Community of Practice [case]
![Zo leg je de basis voor een Community of Practice [case]](https://www.frankwatching.com/app/uploads/2025/01/shutterstock_2469537023-1-1200x400.jpg)
De afgelopen jaren is er een groeiende trend in het werken met Communities of Practice (CoP’s). Dit zijn netwerken van professionals die leren, kennis delen en samenwerken om complexe problemen op te lossen. ISRIC – World Soil Information erkende het potentieel van deze aanpak en begon in 2022 met het zetten van de eerste stappen om een dergelijk leernetwerk op te zetten. In dit artikel deel ik ter inspiratie de stappen die aan de basis lagen voor deze community.
Bodemgegevens spelen een belangrijke rol bij het aanpakken van wereldwijde uitdagingen zoals voedselzekerheid, duurzaam landbeheer en klimaatverandering. Het effectief verzamelen, beheren en toepassen van deze gegevens blijft echter een uitdaging. En dan vooral in Afrika, waar bodemwetenschappers vaak te maken hebben met beperkte middelen en ondersteuning.
ISRIC – World Soil Information startte met een Community of Practice. Deze Soil Data and Information Community of Practice biedt bodemprofessionals en onderzoekers in heel Afrika een platform om inzichten uit te wisselen, samen te werken en de waarde van Soil Information Systems (SIS’s) beter te benutten.
In dit artikel deel ik hoe een gestructureerde stapsgewijze aanpak werd gebruikt om het concept van de community te ontwikkelen. Hierbij werd een groep individuen uiteindelijk een dynamisch netwerk van experts in 42 Afrikaanse landen. Chrow Kurshid en Silvana Summa (ISRIC – World Soil Information) schreven mee aan dit stuk.
Over ISRIC
ISRIC–World Soil Information is een onafhankelijke, op wetenschap gebaseerde stichting met als missie om de internationale gemeenschap te dienen als bewaarder van wereldwijde bodeminformatie. ISRIC ondersteunt de ontwikkeling en het gebruik van bodeminformatie om wereldwijde uitdagingen aan te pakken door middel van capaciteitsversterking, bewustwording en directe samenwerking met gebruikers en klanten.
ISRIC ondersteunt mensen bij het nemen van beslissingen over duurzaam landbeheer. Het biedt informatiediensten en capaciteitsversterking voor het toepassen van bodeminformatie op duurzaam landbeheer.
Waarom een Community of Practice?
Een Soil Information System (SIS) is een geïntegreerd systeem dat helpt bij de opslag, analyse, het beheer en de distributie van gegevens en informatie. De stappen voor het ontwerpen en bouwen van een SIS kun je beschrijven via de Soil Information Workflow (SIW).
Voor veel bodemwetenschappers in Afrika is SIS een nieuw concept, met name in relatie tot de SIW die ISRIC heeft ontwikkeld. De SIW schetst alle fasen van het proces. Van het beoordelen van gebruikersbehoeften tot het verzamelen van gegevens, laboratoriumanalyse, archivering, gegevensorganisatie, modellering en kartering, toepassing en het aanbieden van bodemgegevens en -informatie.
Het vergroten van bewustzijn en kennis over SIW en SIS is aanzienlijk effectiever als wetenschappers systematisch ervaringen uitwisselen over hun praktijk en toepassing van deze stappen. Het faciliteren van deze uitwisseling (digitaal) via een CoP die toegankelijk is voor een groot publiek was een logische stap.
Bewustwording vergroten
Het ontwikkelen van het communityconcept, het definiëren van het domein en de structuur van de community en het identificeren van teamleden en hun rollen vormden in eerste instantie een uitdaging. Als een organisatie die zich primair richt op de toegepaste wetenschappelijke en technische aspecten van bodemgegevens, erkende ISRIC de behoefte aan expertise bij het opzetten en beheren van een community.
Om dit aan te pakken, werkte ISRIC samen met mij en Emily Toner, die van 2020 tot 2023 community- en communicatiemanager van ISRIC was, aan de basis voor de community.

Aanpak voor gemeenschapsontwikkeling (Kirsten Wagenaar – Sense of Community, 2025)
Stap 1 – Onderzoek
In de eerste fase nam ISRIC contact op met zijn netwerk in Afrika, met name bodemkundigen die al bezig waren met bodeminformatiesystemen. Er werden één-op-één gesprekken en vergaderingen gehouden om het communityconcept te introduceren en te verfijnen. Deze input vormde de basis voor het ontwerp van een behoeftebeoordelingsenquête, die naar 126 bodemkundigen in 28 Afrikaanse landen werd gestuurd.
Stap 2 – Strategie en ambassadeurs
Op basis van de resultaten van de enquête en consultaties met interne en externe belanghebbenden werd een implementatieplan ontwikkeld. De eerste stap omvatte het creëren van een groep community-ambassadeurs uit verschillende Afrikaanse landen. Deze ambassadeurs speelden een leidende rol in de CoP en werkten nauw samen met de communitymanager.
De eerste online vergadering met ambassadeurs vond plaats in oktober 2023, waarin de doelen, structuur en de rollen van de ambassadeurs van de community werden besproken. Feedback van ambassadeurs leverde kritische inzichten op die hielpen bij het verfijnen van de initiële strategie.
Stap 3 – Het platform kiezen, WhatsApp
Binnen de WhatsApp-community werden subgroepen gecreëerd op basis van de categorisering van de workflow voor bodeminformatie (zie bovenstaande afbeelding). Elk van deze subgroepen bevatte ten minste één ISRIC-expert. Hoewel de deelname aan sommige subgroepen uiteindelijk afnam (omdat bepaalde groepen niet over voldoende ambassadeurs beschikten), genereerden de groepen wel een toenemende vraag naar training. Dit leidde tot nieuwe plannen voor innovatieve trainingsmethoden in 2025.
De combinatie van een grote WhatsApp-groep die toegankelijk is voor alle leden en kleinere subgroepen die relevant zijn, maar alleen toegankelijk voor specifieke experts, zorgt ervoor dat de community deelnemers op verschillende niveaus van interesse en betrokkenheid kan faciliteren.
Stap 4 – Communitymanagement
Naarmate de populariteit van de WhatsApp-groep groeide en de dagelijkse berichten toenamen, werd het duidelijk dat er een fulltime communitymanager nodig was. Chrow Khurshid werd in november 2023 aangenomen op basis van haar ervaring in communitybuilding. Haar eerste stap was het organiseren van één-op-één-bijeenkomsten met ambassadeurs om verwachtingen en ideeën op één lijn te brengen en lokale initiatieven te bespreken. Dit gaf haar de kans om de community te leren kennen via de ambassadeurs. En gaf haar nieuwe inzichten in de behoeften van de community.
Als gevolg hiervan veranderde ook de samenstelling van de groep ambassadeurs. Sommige ambassadeurs traden af, terwijl nieuwe ambassadeurs uit landen die voorheen niet vertegenwoordigd waren in de community werden verwelkomd. Ik leidde samen met Chrow workshops om deze nieuwe groep ambassadeurs voor te bereiden op hun rollen en verantwoordelijkheden.
Een duidelijke communicatiestrategie, geïmplementeerd door de communicatiemanager, werd ontwikkeld om de zichtbaarheid van de CoP in Afrika te vergroten. Dit leidde tot een toename van het aantal bodemwetenschappers dat zich bij de community aansloot, zowel op WhatsApp als LinkedIn. Daarnaast werd een algemene evaluatie van de CoP en haar subcommunities uitgevoerd. De resultaten van deze evaluatie werden later met alle leden gedeeld.
Community-activiteiten
Vanaf februari 2024 werden activiteiten georganiseerd zoals vergaderingen, showcase-evenementen, gezamenlijk auteurschap van wetenschappelijke artikelen en enquêtes. Deze initiatieven versterkten de interactie, bevorderden de samenwerking en bouwden duurzame relaties op tussen leden.
Op verzoek van leden werd een wetenschappelijk beoordelingscomité opgericht om de verbetering van artikelen, voorstellen en rapporten te ondersteunen. Dagelijkse updates, veldwerkfoto’s en vraag-en-antwoordsessies werden ook gedeeld via WhatsApp. Om de betrokkenheid te vergroten en bijdragen te belonen, werd een campagne ‘Ambassadeur van de maand’ gelanceerd op WhatsApp en LinkedIn.</p&gt;
Om de integratie met de organisatie te ondersteunen, lanceerde ISRIC ook een online bronnenbibliotheek tijdens de African Fertiliser and Soil Health Summit in Nairobi. Hierin zitten hulpmiddelen, documenten en leermateriaal voor bodemprofessionals.
Stap 5 – Integratie met de organisatie
In 2024 was het doel om de CoP verder te integreren in de activiteiten van ISRIC en deze af te stemmen op andere initiatieven in Afrika. De geleerde lessen:
- Het belang van op maat gemaakte communicatiehulpmiddelen op basis van geografie.
- De noodzaak van aanzienlijke inspanningen om actieve betrokkenheid te behouden.
- De waarde van informele leiders (gemeenschapsambassadeurs) om interactie binnen subgroepen te stimuleren.
- Internetkwaliteit en verschillende tijdzones als beperkende factor voor online deelname.
Toekomstplannen
Binnen een jaar breidde de CoP zich uit naar 745 leden op WhatsApp en 874 volgers op LinkedIn, verspreid over 42 Afrikaanse landen. Het doel is om de resterende 12 landen te bereiken en netwerken verder te versterken. We moeten ons blijven inspannen om zo’n CoP te laten floreren. Dit doen we door gedeeld eigenaarschap en autonomie onder deelnemers te bevorderen voor een blijvende impact. Door te experimenteren met verschillende activiteiten en benaderingen, krijgen zowel de faciliterende organisatie als de leden dieper inzicht in het potentieel van de community.
Hopelijk heb je met deze aanpak inspiratie kunnen opdoen als je kennisdeling via een Communities of Practice overweegt.